Ərdoğan sözünü dedi: kürd terrorçular Suriyadan qaçır

Milli.Az "Baku Network"da dərc olunmuş məqaləni təqdim edir:

Tarix boşluğu sevmir. Uzun müddət xaos, terror və xarici manipulyasiyalar hökm sürdüyü yerlərdə, gec-tez nizam bərqərar olur. İllərlə davam edən işğal, xəyanət və zorakılıqdan sonra həqiqət anı yetişdi: PKK/YPG/FDS terror strukturu silahı yerə qoymağa məcburdur. Dünən mümkünsüz görünən bu proses bu gün gerçəyə çevrilir - Suriya separatçı təhdiddən azad olur, Türkiyə isə sərhədləri yaxınlığında terror yuvasının məhv edilməsini izləyərək uğurunu qeyd edir.

Bu proses sadəcə diplomatik danışıqların nəticəsi deyil. Bu, yeni siyasi reallığın diktə etdiyi strateji qaçılmazlığın bir nəticəsidir. Dəməşqdə müvəqqəti prezident Əhməd əl-Şəranın hakimiyyətə gəlməsi dönüş nöqtəsi oldu. O, açıq şəkildə bəyan etdi ki, Suriya artıq Qərb dövlətlərinin ölkəni parçalamaq üçün kukla qruplaşmalardan istifadə etdiyi təhlükəli oyunun bir hissəsi olmayacaq.

Hadisələr sürətlə inkişaf edir. Dünənə qədər ABŞ-ın dəstəyi ilə öz muxtariyyəti ilə öyünən kürd silahlı dəstələri indi dalana dirənib. Onların qarşısında iki seçim var: ya tam kapitulyasiya və tərksilah, ya da tam məhv edilmə. İllərlə PKK terror şəbəkəsi ərəb əhalisini sıxışdıraraq, etnik təmizləmə apararaq və Türkiyə ordusuna qarşı terror aktları törədərək hakimiyyətini möhkəmləndirməyə çalışdı. Ancaq artıq onların vaxtı başa çatıb.

Müşahidəçilər qeyd edir: Əl-Şəranın danışıqlardakı mövqeyi gözlənildiyindən daha güclü oldu. Bu isə təəccüblü deyil - çünki bu prosesdə Türkiyənin rolu həlledici oldu. Ankara dəfələrlə sübut edib ki, ABŞ-ın yaratdığı terror yuvasını sərhədləri yaxınlığında qəbul etməyəcək. İndi isə ABŞ-ın sonsuz dəstək verə bilməyəcəyi aydın olanda, FDS sürətlə zəifləməyə başlayıb.

Ancaq bu hadisələrin arxasında daha böyük geosiyasi qarşıdurma dayanır. Kürd terrorçularının aqibəti yalnız daha geniş bir prosesin bir hissəsidir. ABŞ, Rusiya, Türkiyə və Dəməşq mürəkkəb diplomatik oyun aparır.

• Vaşinqton iflasa uğramış strategiyasına baxmayaraq, Suriyada nüfuzunu qoruyub saxlaya biləcəkmi?

• Terrorçuların çıxarılmasından sonra işğalın izləri qalacaqmı?

• Bu proses Yaxın Şərqdə yeni bir düzənin başlanğıcı olacaqmı?

Final yaxınlaşır. Tək bir sual qalır: Uzun illər bu torpaqların "sahibi" kimi davranan qüvvələr çıxıb gedə biləcək, yoxsa bölgəni yenidən qan gölünə çevirəcəklər?

FDS - ABŞ-ın regiondakı aləti

FDS-nin əsasını təşkil edən və Türkiyə tərəfindən terror təşkilatı kimi tanınan PKK artıq 10 ildən çoxdur ki, ABŞ-ın bölgədəki nüfuz aləti kimi fəaliyyət göstərir. Onlar özlərini "mülayim qüvvə" kimi təqdim etməyə çalışsalar da, reallıq fərqlidir.

• Türkiyə ordusuna qarşı terror hücumları törədirlər

• Diversiyalar həyata keçirirlər

• Suriyanın ərazi bütövlüyünə zidd separatçı planlar qururlar

Əsas məsələ isə demoqrafik gerçəklikdir. Kürdlər heç vaxt Suriyanın şimalında əhalinin çoxluğunu təşkil etməyiblər. Ancaq ABŞ-ın dəstəyi ilə sistematik şəkildə ərəbləri və türkmənləri sıxışdırıb, bəzi yerlərdə etnik təmizləmələr həyata keçiriblər.

Ankara dəfələrlə bildirib ki, bu cür zorakı etnik mühəndislik təkcə Suriyaya deyil, bütün bölgənin sabitliyinə təhlükə yaradır.

FDS-nin Dəməşqlə "danışıqlar aparması" isə sadəcə taktiki bir gedişdir. Onlar anlayırlar ki, Vaşinqtonsuz gələcəkləri çox zəifdir. Ona görə eyni anda həm Dəməşqlə dialoq görüntüsü yaradır, həm də ABŞ-dan hərbi və maliyyə dəstəyi almağa çalışırlar.

Vaşinqton Suriyada terrorçu qruplaşmaları alət kimi istifadə etməyə davam edir. ABŞ-ın Suriya şimalındakı hərbi bazaları təkcə neft sahələrini nəzarətdə saxlamaq üçün deyil, həm də kürd silahlılarını dəstəkləmək üçün strateji dayaq nöqtələridir.

• FDS ilə Dəməşq arasında "dialoq" cəhdləri dərhal ABŞ-ın müdaxiləsinə məruz qalır

• Vaşinqtonun məqsədi: Suriyanı maksimum zəiflətmək və davamlı qarşıdurma içində saxlamaq

Suriya analitiki Bəssam Süleyman açıq şəkildə bildirir ki, FDS ilə Dəməşq arasında razılaşmanın qarşısındakı əsas maneə məhz ABŞ-dır. Onun fikrincə, Vaşinqtonun əsas məqsədi Suriyanı daimi xaosda saxlamaqdır.

Türkiyə güzəştə getməyəcək

Ankara sərhədləri yaxınlığında separatçı bir quruluşun yaradılmasına icazə verməyəcək.

• "Fərat qalxanı" (2016)

• "Zeytun budağı" (2018)

• "Sülh çeşməsi" (2019)

Bu hərbi əməliyyatlar Türkiyənin terrora qarşı necə qətiyyətli olduğunu göstərdi.

Türkiyə tələb edir:

• Bütün xarici terrorçular Suriyadan çıxarılsın

• ABŞ-ın yaratdığı terror infrastruktur tamamilə ləğv edilsin

Dəməşq və FDS arasında "inteqrasiya" barədə yayılan bəyanatlar sadəcə bir hiylədir. Məqsəd ABŞ-ın təsirini qorumaq və Vaşinqtonun himayəsində olan qüvvələri saxlamaqdır.

Ankara FDS silahlılarının Suriya ordusuna "inteqrasiya"sını qəbuledilməz hesab edir. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan və xarici işlər naziri Hakan Fidan dəfələrlə vurğulayıblar ki, Suriyada sülh yalnız terror təhlükəsi tam aradan qaldırıldıqdan sonra mümkündür.

ABŞ-ın FDS-nin yeni bir statusla qorunub saxlanması cəhdləri düşmənçilik aktı kimi qəbul ediləcək.

Artıq kompromislər bitdi. Türkiyə terrorla mübarizədə geri addım atmayacaq.

Hazırda kürd məsələsinin həlli qeyri-müəyyən olaraq qalır. Dəməşq ikiqat mövqe sərgiləyir: bir tərəfdən, ölkənin bütün ərazisi, o cümlədən şimal bölgələri üzərində nəzarəti bərpa etməyə çalışır, digər tərəfdən isə Moskva, Tehran və Ankara arasındakı balansı qorumaq məcburiyyətindədir.

Rusiya kompromis variantını dəstəkləyir - Şimali Suriya hökumətə qaytarılmalı, lakin kürdlərə müəyyən məhdud muxtariyyət verilməlidir. Lakin bu ssenari nə Türkiyə, nə də ABŞ üçün məqbuldur. Ankara tam tərksilahı və FDS-nin buraxılmasını tələb edir, Vaşinqton isə Suriya neftindən maliyyələşən proksi qüvvələrini saxlamağa çalışır.

Uzunmüddətli perspektivdə regionun taleyini müəyyən edəcək əsas faktor ABŞ-Türkiyə münasibətlərinin inkişafı olacaq. Əgər Vaşinqton Ankaranın narahatlıqlarını qulaqardına vuraraq terror təşkilatlarını dəstəkləməyə davam edərsə, Türkiyə yeni hərbi əməliyyatlar da daxil olmaqla, qətiyyətli addımlar ata bilər.

Suriyanın şimal-şərqində vəziyyət son dərəcə gərgin olaraq qalır. FDS-nin legitimləşdirilməsinə yönəlmiş bütün cəhdlərə baxmayaraq, kürd silahlı qruplaşmaları ABŞ-ın Suriyanın ərazi bütövlüyünə və Türkiyənin təhlükəsizliyinə qarşı yönəlmiş geosiyasi aləti olaraq qalır. FDS ilə Dəməşq arasındakı hər hansı danışıqlar yalnız müvəqqəti taktikadır və onların məqsədi silahlı strukturlarını qoruyub saxlamaqdır.

Türkiyə mövqeyini sərtləşdirərək terror yuvalarının tam məhvini tələb edir. Bu kontekstdə prosesin inkişafı Ankaranın milli maraqlarını nə qədər qətiyyətlə müdafiə edəcəyindən və beynəlxalq oyunçuları Suriyada terror təhlükəsinin aradan qaldırılmasının zəruriliyinə inandırıb-inandırmayacağından asılı olacaq.

FDS-nin iflası: kürd terrorçularının siyasi oyunu bitdi

Suriyada yeni rəhbərliyin işə başlamasından sonra terrorçu FDS-nin artıq separatçı oyun aparmaq imkanı qalmadığı açıq şəkildə bəlli oldu. Onların illərdir yapışdıqları "muxtariyyət" ümidləri rədd edildi. Dəməşq və kürd silahlı qrupları arasındakı danışıqlar əvvəlcədən yalnız hökumətin şərtləri əsasında aparıldı.

• FDS liderləri muxtariyyət tələb etdikdə, Əhməd əl-Şəranın cavabı sərt oldu: Suriya vahid və bölünməz qalacaq, silahlı separatçılar üçün heç bir "xüsusi status" nəzərdə tutulmur.

• FDS-nin ikinci təklifi, onların ayrıca bir hərbi birləşmə kimi Suriya ordusuna inteqrasiya olunması oldu, lakin bu ideya da Dəməşq tərəfindən qəti şəkildə rədd edildi.

• Suriya hakimiyyəti anlayır ki, ölkədə paralel ordu buraxmaq yeni qarşıdurmalara yol açmaq deməkdir.

Lakin kürd separatçılarının çöküşünə səbəb olan əsas amil Türkiyənin güclü təzyiqi oldu. Ankara açıq mesaj verdi: əgər terrorçular silahı yerə qoymasa və bölgəni tərk etməsə, Türkiyə Silahlı Qüvvələri yeni tədbirlər görməyə hazırdır.

Türkiyə artıq üç dəfə döyüş meydanında sübut edib ki, sərhədləri yaxınlığında terror yuvalarına dözüm göstərməyəcək:

• "Fərat Qalxanı" (2016)

• "Zeytun Budağı" (2018)

• "Sülh Çeşməsi" (2019)

Bu əməliyyatlar Ankaranın qətiyyətini nümayiş etdirdi.

Türkiyə və yeni Suriya hökumətinin koordinasiyası nəticə verdi. 19 fevralda Suriya Demokratik Şurası (SDŞ) PKK/YPG/FDS silahlı strukturunun ləğv edildiyini rəsmi olaraq elan etdi. Nəşr olunan bəyanatda əsas məqamlar bunlardır:

1. FDS və digər silahlı qruplar Suriya ordusuna inteqrasiya olunur.

2. Xarici döyüşçülər (Türkiyə, İraq və Avropadan gələn PKK üzvləri) Suriyanı tərk edir.

3. Suriyanın şimal-şərqində mülki dövlət qurumlarının fəaliyyəti bərpa edilir.

4. Dəməşq və keçmiş FDS qüvvələri arasında koordinasiya gücləndirilir, bütün paralel hakimiyyət strukturları ləğv edilir.

5. Suriyanın ərazi bütövlüyü təsdiqlənir, qaçqınların geri qayıtması üçün şərait yaradılır.

6. Prezident Əhməd əl-Şəraya əvvəllər kürdlərin nəzarətində olan bölgələrə səfər etmək təklifi edilir.

7. Razılaşmaların icrasını təmin etmək üçün birgə komitələr yaradılır, inteqrasiya mexanizmləri hazırlanır.

Buna baxmayaraq, Türkiyə ehtiyatlı optimizmini qoruyur. 20 fevralda Türkiyə Müdafiə Nazirliyinin sözçüsü kontr-admiral Zəki Akyürk bəyan etdi ki, Ankara "söz deyil, konkret addımlar" gözləyir.

Türkiyə üçün qırmızı xətt dəyişməz qalır: Suriyada heç bir muxtariyyətə icazə verilməyəcək. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan bunu açıq şəkildə vurğuladı:

"Suriyanın terrorçulardan təmizlənməsi təkcə Ankaranın tələbi deyil, həm də bütün regionun sabitliyi üçün zərurətdir."

Baxmayaraq ki, FDS-nin PKK terror şəbəkəsindən ayrıldığı elan edilib, Türkiyə ehtiyatlı optimizmini qoruyur. 20 fevralda Türkiyə Müdafiə Nazirliyinin sözçüsü, kontr-admiral Zəki Akyürk bəyan etdi ki, Ankara konkret addımlar gözləyir, təkcə bəyanatlarla kifayətlənməyəcək.

Türkiyə FDS-nin hər hansı formada ayrıca hərbi struktur kimi saxlanmasını razılaşmaların pozulması kimi qiymətləndirəcək. Ankara üçün prinsipial məsələ - Suriyada heç bir muxtar bölgənin mövcud olmamasıdır. Bu, Türkiyənin geri çəkilməyəcəyi əsas prinsipdir. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan haqlı olaraq bildirib:

"Suriyanın terrorçulardan təmizlənməsi təkcə Türkiyənin tələbi deyil, bütün regionun sabitliyi üçün zərurətdir."

Bu fonda əsas sual hələ də açıq qalır: Bu proses tam yekunlaşacaqmı, yoxsa terrorçular yenidən taktika dəyişəcək?

Son hadisələrin ən mühüm elementlərindən biri, PKK-nın qurucusu Abdullah Öcalanın Suriyadakı və Avropadakı təşkilat strukturlarına göndərdiyi məktubdur. Bu məktub keçən həftə PKK liderlərindən biri olan Cemil Bayık tərəfindən təsdiqləndi və bir çox suallara səbəb oldu.

Əgər əvvəllər kürd separatçıları mövqelərinin möhkəm olduğunu iddia edirdilərsə, indi açıq şəkildə görünür ki, onların "müqavimət" haqqında bəyanatları sona çatıb və terrorçular çıxış yolu axtarır.

Öcalanın məktubu: PKK-nın geri çəkilməyə məcbur olması

Bu məktub PKK-nın bir neçə cəbhədə eyni anda döyüş aparmaq gücündə olmadığını göstərən siqnal oldu. Türkiyə, Suriya və İraq terror təşkilatının ətrafındakı halqanı tədricən daraldır.

İndi əsas sual budur: Növbəti hədəf İraq olacaqmı?

İraq PKK-nın növbəti hədəfi olacaq?

Türkiyə dəfələrlə bildirib ki:"Terrorçusuz Türkiyə - terrorçusuz region deməkdir."

İndi isə, Suriyada kürd silahlı dəstələrinin məhv edilməsi kulminasiya nöqtəsinə çatdığı üçün, əsas sual budur: Ankara bundan sonra İraq üzərində cəmləşəcəkmi?

PKK hələ də İraqın şimalında aktiv olaraq qalır və Qəndil dağlarını özünün əsas baza mərkəzi kimi istifadə edir. Lakin Türkiyə və yeni Suriya rəhbərliyinin Suriyada əldə etdiyi uğurdan sonra, terrorçuların İraqda tamamilə məhv edilməsi məntiqli növbəti addım kimi görünür.

Ankara dəfələrlə bildirib ki, terrorla mübarizə sərhəd tanımır. Əgər İraqda da Suriya ssenarisi təkrarlanarsa, bu, bölgədə sülh və sabitlik yolunda yeni mərhələnin başlanğıcı olacaq.

PKK/YPG/FDS terror strukturlarının Suriyada məhv edilməsi təkcə hərbi və ya siyasi uğur deyil. Bu, Türkiyənin geosiyasi qələbəsidir. Ankara sübut etdi ki, terrorçular xarici siyasət aləti kimi istifadə edilə bilməz və regionun gələcəyi qanuni hökumətlər tərəfindən müəyyən edilməlidir - ABŞ-ın himayəsində olan separatçı qruplaşmalar tərəfindən deyil.

Ərdoğan öz hədəfinə çatdı: terrorçular qaçmağa məcbur qaldılar.

İndi Türkiyə, Suriya və digər regional oyunçular başladığı işi tamamlamaq və terrorçuların yeni ad altında yenidən birləşməsinə imkan verməmək üçün hərəkət etməlidir.

Yeganə sual budur: Bölgədəki digər dövlətlər bu prosesi dəstəkləyəcəklər, yoxsa yenə də Vaşinqtonun əlində alətə çevrilərək, Yaxın Şərqi xaos burulğanında saxlamağa davam edəcəklər?

Milli.Az