SSRİ yox, Nikolayın dövrü qayıdır...

Bu gün - martın 20-də Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Astanaya çoxdan planlaşdırılan və bir dəfə təxirə düşən səfəri baş tutub.

Putinlə birlikdə Avrasiya İttifaqını təsis edən üçlüyün digər lideri, Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenko da elbaşının - Nursultan Nazarbayevin qonağı idi.

Nədənsə bu ittifaqa gecikmə ilə - 2015-ci ilin yanvarından qoşulan Ermənistanın prezidentini çağırmamışdılar. Serj Sərkisyanı ya adam yerinə qoymamışdılar, ya da Astanadakı söhbətdə onun iştirakını lüzumsuz hesab etmişdilər.

Əgər Astana görüşü Avrasiya İttifaqının sammiti idisə, o zaman Sərkisyan niyə çağrılmamışdı? Sammit deyildisə, nədən rəsmən 4 üzvü olan ittifaqın üç ölkəsinin prezidenti dördüncü yoldaşın iştirakı olmadan müzakirə aparmağa ehtiyac duymuşdu?

Hər halda Sərkisyanın Astanaya çağırılmamasına tutarlı izahat verən yoxdur. Buna baxmayaraq "üçlərin" toplantısı bir neçə aspektdən diqqəti cəlb edib.

Əvvəla, Lukaşenko və Putin Qazaxıstanda növbədənkənar prezident seçkiləri ərəfəsində elbaşının qonağı oldular. Ümumiyyətlə, Qazaxıstanda növbədənkənar prezident seçkilərinin keçirilməsinin özü ilk baxışdan izahı olmayan hadisə idi.

Növbədənkənar seçkilər adətən siyasi çaxnaşmaların hökm sürdüyü ölkələrdə sabitliyi mümkün qədər tez təmin edə bilmək üçün keçirilir. Qazaxıstanda isə tam sabitlik idi, Nazarbayev rəngli inqilabla üzləşməmişdi və ömürlük hakimiyyətinə hər hansı təhdid yaranmamışdı. Buna baxmayaraq Nazarbayev Ukrayna hadisələrinin fonunda Qazaxıstan üçün hansısa təhlükələr hiss etdi və qərara aldı ki, prezidentlik mandatını vaxtından əvvəl uzatmağa ehtiyac var.

Və Putin Astanada elan etdi ki, Nazarbayevin namizədliyini dəstəkləyir. Üç prezidentin görüşü zamanı jurnalistlərdən biri Putindən Qazaxıstan seçkilərində kimə dəstək verdiyini soruşdu.

Putinin ardınca zala daxil olan Nazarbayev isə cavabın necə olacağını təbii ki, bilirdi. Ancaq bir qədər təvazökarlıq nümayiş etdirib "bu nə təxribatçı sualdır" dedi.

Putin isə onunla razılaşmada, sualın "normal olduğunu" dedi və bildirdi ki, seçkilərdə Nazarbayevi dəstəkləyir. Çünki o, təkcə Qazaxıstanın yox, dünyanın ən nüfuzlu siyasətçilərindən biridir, ağıllı adamdır, böyük təcrübəyə malikdir və s.

Görünür, bu, həm də Avrasiya İttifaqı daxilində prezidentlik məsələsinin şəxsən Putinin xeyir-duası ilə həll olunacağına dair mesaj idi. Prezident kürsüsündə qalmaq istəyirsən? Problem deyil, cəmi bir bülleten çap et və Kremlə göndər.

Lakin "üçlərin" Astana görüşü təkcə Nazarbayeevin növbədənkənar prezidentliyinə dəstək baxımından diqqəti cəlb etmədi. Putin elan etdi ki, Avrasiya İttifaqı ölkələrinin vahid valyutaya keçid barədə müzakirələrə başlamasının vaxtı çatıb.

"Biz partntorlarımızla şərt kəsdik ki, monetar siyasətin koordinasiyasını davam etdirək. Fikrimcə, perspektivdə valyuta ittifaqının yaranmasını müzakirə etməyin vaxtı çatıb" - deyə Putin danışıqların yekununda bildirdi.

Astanaya yollanmazdan əvvəl isə Putin Rusiyanın Mərkəzi Bankına tapşırıq verib ki, Avrasiya İttifaqı çərçivəsində maliyyə və valyuta sferasında inteqrasiyanın sonrakı istiqamətlərini müəyyən etsin.

Avrasiya İttifaqının vahid valyutaya malik olması ideyası yeni deyil. Vaxtilə Putin "yeni SSRİ" ideyasını irəli sürəndə onu vahid valyutaya, vahid parlamentə və hökumətə malik qurum kimi nəzərdə tutmuşdu. Lakin sonradan Lukaşenkonu və Nazarbayevi ancaq iqtisadi inteqrasiyaya razı salmaq mümkün oldu. İndi isə Putin bildirir ki, vahid valyuta məsələsinə qayıtmağın vaxtı çatıb.

Bəs Lukaşenkonun vahid valyuta məsələsində mövqeyi necədir?

Lukaşenko deyir ki, onun ölkəsi vahid valyutanın tətbiqinin əleyhinə deyil, ancaq emissiya mərkəzinin yaradılmasında ittifaqın üzvləri bərabər hüquqa malik olmalıdır. Üstəlik vahid valyuta dedikdə təkcə rubl nəzərdə tutulmamalıdır. Nazarbayev vahid valyuta ideyasının müəllifi hesab olunur, ancaq bir şərtlə ki, vahid valyuta rubl olmasın.

Qazaxıstan prezidenti hələ 2012-ci ildə təklif edib ki, Gömrük İttifaqına daxil olan ölkələr öz aralarında vahid valyutanın tətbiqini həyata keçirməlidir. Bu zaman hər ölkənin öz milli valyutası da qüvvədə qalmalıdır. Hələ o vaxt xəbərlər yayılmışdı ki, vahid valyutanın adı da müəyyənləşib - altın.

Altın XV əsrdən başlayaraq bəzi rus knyazlıqlarının ərazisində tətbiq olunan valyutadır. 1725-ci ildə I Yekaterinanın dövründə pul vahidi kimi altının tətbiqi dayandırılsa da 1839-cu ildə I Nikolayın dövründə altın pul vahidi kimi rus imperiyasında işlənməyə başlamışdı. O vaxt 1 altın 3 quruşa bərabər idi və sovet hakimiyyətinin ilk illərində də dövriyyədə qalmışdı.

Ancaq Lukaşenko o vaxt vahid valyuta ideyasını əngəllədi. İndi Putin məsələni yenidən gündəmə gətirir.

Bu dəfə Lukaşenko altına qarşı çıxacaqmı? Axı 2012-ci ildən bu yana çox şey dəyişib. Rusiya sübut edib ki, sözəbaxmayanları çox pis cəzalandırmağa hazırdır. Ukraynanın nümunəsində Lukaşenko və Nazarbayev bunun əyani şahidi olublar...

virtualaz.org