Azərbaycanda ən çox hansı məhsullar saxtalaşdırılır?

İlk sırada kosmetika vasitələri və avtomobillərin ehtiyat hissələri gəlir

Azərbaycanda brendlərin saxtalaşdırılması qarşısıalınmaz problemə çevrilib. Dünyada tanınan və sevilən bir sıra firmaların müxtəlif məhsulları ölkə bazarına daxil olduqdan sonra işbazlar da işə başlayırlar. Heç şübhəsiz oxucularımız arasında da hansısa firmanın adına aldanıb "məhsulu"nu alan və peşman olanlar yox deyil. Bu hal geyimdən, ərzaqdan tutmuş, müxtəlif məişət texnikalarına qədər hər bir sahəni əhatə edir. Mövzunun yenidən gündəmə gəlməsinə səbəb isə adının çəkilməsini istəməyən avtomobil təmiri ustasının xarici avtomobillərin rezin detallarının saxtalaşdırılması ilə bağlı iddialarıdır. Belə ki, həmsöhbətimizin sözlərinə görə, təmir yerlərini gəzən işbazlar ustalardan xaricdən gətirilmiş ehtiyat hissələrinin orijinal qutularını pulla alırlar: "Əvvəllər biz buna əlavə qazanc yeri kimi baxırdıq. Amma sonradan bu saxta məhsullar hətta özümüzə gəlib çıxmağa başladı. Təmir edib yola saldığımız avtomobillər az müddətdən sonra üstümüzə qayıtdıqca fərqinə vardıq ki, ona qoyduğumuz ehtiyat hissə saxtadır". Usta iddia edir ki, bu məhsullar əsasən Sumqayıtda hansısa sexlərdə saxtalaşdırılır.

Məsələ ilə bağlı araşdırma apararkən Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynovun brendlərin saxtalaşdırılması ilə bağlı maraqlı fikirlərini aldıq. Mütəxəssisin sözlərinə görə, bu cür hallar bütün dünyada geniş yayılıb: "Buna kontraband mal deyirlər, yəni brendin imitasiyası ilə istehsal olunmuş məhsul. Dünyada hətta təyyarə hissələrinin 3 faizi saxtadır. Ən çox saxtalaşdırılan dərman preparatlarıdır. Dünya üzrə bu rəqəm 40-60 faizdir. Dünya üzrə saxtalaşdırılan dərmanların 80 faizini saxta "Viaqra" təşkil edir. Bunu mənə Vaşinqtonda keçirilən görüşdə deyiblər. O cümlədən Azərbaycanda da bu problem yaşanır. Onu da qeyd edim ki, primitiv hazırlanan avtomobillərin rezin hissələri, antifristlər, akkumulyator üçün sular daha çox Sumqayıtda hazırlanır. Baxmayaraq ki, Standartlaşma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinin regional idarəsi Sumqayıtda yerləşir, çox təəssüf ki, burada belə fəaliyyət var. Hətta Sumqayıtda istehsal edilən atifristi vətəndaş avtomobilinə tökmüşdü, qış aylarında o donaraq avtomobili sıradan çıxarmışdı. Bu yaxınlarda telefon zəngilə bir məlumat aldıq ki, akkumulyator üçün nəzərdə tutulan distillə olunmuş su əslində krandan yığılmış sudur. Bu cür problemlər var. Sizə deyildiyi kimi, orijinal qutulara xüsusən rezin hissələrin saxtalaşdırılıb yerləşdirilməsi haqda da məlumatlar almışıq. Təbii ki, yeni qutu da hazırlana bilər, amma məsələ ondadır ki, bu işlə məşğul olanlar daha çox xərc çəkib qutu hazırlamaqdansa, hazırını yığmağa üstünlük verirlər".

E.Hüseynovun sözlərinə görə, bu sahəyə Standartlaşma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi nəzarət etməlidir: "Burada müəlliflik hüquqlarının pozulması məsələsi də var. Bu işlərlə də Müəllif Hüquqları Agentliyi məşğul olur. Lakin təəssüflər olsun ki, bu qlobal problemlə mübarizə aparmaq çətindir. Bizim dövlət orqanları da bu sahədə çətinlik çəkirlər. Saxta avtomobil ehtiyat hissələri də ən geniş yayılmış bazardır. Bunu hər adam ayırd edə bilmir, yalnız mütəxəssislər ayırd edirlər". Həmsöhbətimizin sözlərinə görə, Azərbaycanda saxta məhsul bazarında bəlkə də birinci yeri saxtalaşdırılmış kosmetikalar tutur: "Dərman bazarında da çox müşahidə edilir saxtalaşdırma, amma mən deyərdim ki, kosmetika malları birinci yerdədir".

Qeyd edək ki, ölkədə avtomobillərin sayı durmadan artır. Hər il Azərbaycana 100 minə qədər avtomobil gətirilir. Hazırda ölkədə 1,2 milyondan artıq maşın var ki, onun da 800 minə qədəri paytaxt Bakının payına düşür. Azərbaycana avtomobillər əsasən Almaniya, Yaponiya və Cənubi Koreyadan idxal olunur. Qeyd edək ki, ölkə əhalisinin az olması daxildə avtomobil istehsalının stimullaşdırılmasına imkan vermir.

Belə ki, iqtisadçıların rəyinə görə, daxildə avtomobil istehsalının həyata keçirilməsi üçün ölkə əhalisinin sayı azı 15 milyona qədər olmalıdır. Digər tərəfdən, məşhur avtomobil istehsalçıları ilə rəqabət amili də daxildə maşın istehsalına başlamağa imkan vermir. Bununla belə, avtomobillərin ehtiyat hissələri üzrə daxildə birgə müəssisələr yaradıla bilər. Azərbaycanın hazırkı imkanları bu istiqamətdə addım atmağa da şərait yaradır. Hələliksə, Azərbaycanda realizə olunan avtomobillər üçün ehtiyat hissələri də bütünlüklə xaricdən gətirilir. Bu halda avtomobillə yanaşı, ehtiyat hissələrinin qiymətləri də baha başa gəlir. Üstəlik, saxtalaşdırma halları da artır.

İqtisadçı-ekspert Azər Allahverənovun sözlərinə görə, avtomobil ehtiyat hissələri üzrə birgə müəssisələrin yaradılması həmin avadanlıqların qiymətlərinin aşağı düşməsi baxımından da maşın sahibləri üçün sərfəlidir: "Azərbaycan bildiyimiz kimi, maşın bazarı üçün çox cəlbedicidir. İl ərzində ölkəmizdə kifayət qədər avtomobil satışı həyata keçirilir. Təxmini hesablamalara görə, bir ildə 100 minə qədər maşın satılıb. Gələnlər arasında uzun müddət istifadə olunanlar da var. Bu mənada da ölkəmizdə ehtiyat hissələri üzrə müəssisələrin olması vacibdir. Satılan maşınlar arasında da əksəriyyət Almaniya, Cənubi Koreya və Yaponiya maşınlarıdır. Onların servis xidmətlərinin və gətirilən ehtiyat hissələrinə qoyulan rüsumun kifayət qədər baha olduğunu da nəzərə alsaq, maşınların saxlanılması və vaxtaşırı təmiri prosesi baha başa gəlir. Ona görə də daha populyar avtomobil markaları üzrə ölkə daxilində birgə ehtiyat hissələri istehsalı müəssisələri yaradılmalıdır. Azərbaycanda hazırda kompüterlər yığılır, soyuducu və digər məişət avadanlıqları istehsalı ilə məşğul olan müəssisələr fəaliyyət göstərirsə, nəqliyyat vasitələri üzrə bu tip müəssisələrin geniş çeşiddə yaradılmasına da ehtiyac var. Məlumatlara görə, bu istiqamətdə məhdud çeşiddə müəssisə var. Azərbaycanda bu istiqamətdə müəyyən mənada şərait də mövcuddur. Gəncə Avtomobil Zavodunda vaxtaşırı bu və ya digər modellərin buraxılması üzrə işlər həyata keçirilir. Bu zavod ehtiyat hissələrin buraxılması üzrə hansısa sifarişləri yerinə yetirə bilər. Zəruri olan çeşidlər istiqamətində belə bir addımın atılması artıq zamanın tələbidir. Bu isə nəticə etibarilə, ölkə ərazisində istismar olunan maşınların servis və təmir haqlarının daha ucuz başa gəlməsinə stimul verər. Digər tərəfdən, burada istehsal olunan ehtiyat hissələri ilə bağlı effektiv nəzarət tətbiq olunduqda həmin ehtiyat hissələrin keyfiyyət məsələsi də öz həllini tapa bilər. Belə də Çin və digər ölkələrdən gətirilən, burda saxtalaşdırılan aşağı keyfiyyətli ehtiyat hissələrinin bazara girişinin da alınar. Deməli, görürük ki, ölkə daxilində ehtiyat hissələri müəssisəsinin yaranması avtomobil sahibləri üçün hərtərəfli sərfəlidir".

Kaspi.az