Qonşularımız ticarət savaşına başlayıblar. Sakit qalıb, baxmayaq...

Rublun ucuzlaşması Rusiya istehsalı olan bu məhsulların satış qiymətlərini Qazaxıstanda ucuzlaşdırıb və bu səbəbdən də yerli istehsalçılar rus malları ilə rəqabətə davam gətirə bilmirlər.
 

"Kommersant" bildirir ki, Qazaxıstanda az sonra Rusiyadan meyvə şirələri, yumurta, makaron və un idxalına da yasaq qoyula bilər. Belə qadağalar Rusiyada ən çox süd məhsulları istehsalçılarına zərbə vuracaq, çünki həmin şirkətlər üçün Qazaxıstan böyük bazardır.

Rəsmi Astananın atdığı addımlara cavab olaraq Rusiya İstehlak Nəzarəti Xidməti ("Rospotrebnadzor") Qazaxıstandan idxal olunan yemiş, qatıq və süddə sanitar normaların pozuntularını "operativ" şəkildə aşkarlayıb. Üstəlik, ABŞ-da istehsal olunan və Rusiyada yasaqlanmış meyvə qurularının da Qazaxıstandan rus bazarına keçirilməsinə qadağa qoyulub.
 

Qazaxıstan rəhbərliyi Rusiyadan idxalla bağlı artıq qəbul olunmuş qərarlarla kifayətlənmək niyyətində deyil. Belə ki, rublun ucuzlaşmasından sonra Rusiya istehsalı olan neft məhsulları, avtomobillər, metal, toyuq əti, un, meyvə şirələri və qənnadı məmulatlarının topdansatış qiymətləri də ABŞ dolları ilə hesabda aşağı düşdüyündən sözügedən məhsulların Qazaxıstana axını başlanmışdı.


 

Yerli istehsalçılar çox narazı qalmışdılar və rəsmi Astana da "müvafiq addımlar atmaq məcburiyyətində" qaldığını vurğulayaraq yasaqlar tətbiq edib.

Qazaxıstana ixracatda yaranan problemlər Rusiyanın böyük şirkətlərini müflis edə bilməz. Amma baş verənlər iki ölkə arasında iqtisadi inteqrasiyanın aktivləşməsi barədə bəyanatların, xüsusilə də Moskvanın postsovet məkanında yeni geosiyasi layihəsi kimi təqdim olunan Avrasiya İqtisadi Birliyinin (AİB) fiksiya olduğunu göstərir.
 

Qazaxıstan rəhbərliyi ölkə bazarını ucuzlaşan rublun təsirindən qorumaq üçün bütün addımları atmaqda qərarlı olduğunu bildirir. Milli Sahibkarlar Palatası rublun devalvasiyasının qazax iqtisadiyyatına təsirini öyrənmək üçün hələ yanvar ayında araşdırmalar aparmış və nəticələri hesabat formasında Nazirlər Kabinetinə təqdim etmişdi.
 

Məhz həmin hesabatdan sonra Rusiyadan Qazaxıstana quş və mal əti, yumurta, un və makaron, meyvə şirələri, xama, yağ-piy məmulatları, qənnadı məmulatlarının idxalının minimum səviyyəyə endirilməsi məqbul sayılmışdı.

Qazax sahibkarlar deyirlər: "Bir zamanlar "Rospotrebnadzor"un rəhbəri Gennadi Onişenko daxili bazarı qorumaq üçün yasaqlardan gen-bol istifadə edirdi. İndi biz niyə belə edə bilmərik ki?!"
 

Situasiya çox sadədir. ABŞ dolları ilə müqayisədə rus rublu ucuzlaşdığından Rusiyanın istehsal etdiyi və MDB ölkələrinə yolladığı mallarla məhsulların istisnasız olaraq hamısı yerli bazarlarda 30 faiz ucuza satılır.
 

Bu da təbii ki, yerli mallarla müqayisədə Rusiya məhsullarının rəqabət qabiliyyətini artırır.

Məsələn, Rusiyada istehsal edilən avtomobillərin ABŞ dolları ilə hesabda qiymətlərinin aşağı düşməsi Qazaxıstanın Ust-Kamenoqorsk şəhərindəki "Asia Avto" zavodunda istehsal olunan Skoda, Chevrolet, KIA və Lada 4x4, habelə "SarıarkaAvtoProm"da buraxılan SsangYong, İveco və Toyota Fortuner modellərinin satışlarını çətinləşdirib.

Qazaxıstan rublu gücləndirmək istəmir
 

Qazaxıstanın Rusiyadan idxalı məhdudlaşdırmaq istəyi yeni deyil. Ötən ilin noyabrında rəsmi Astana Rusiyada istehsal olunmuş araq, pivə və spirtli içkilərin idxalını yasaqlamışdı. Lakin yasaqlar çox çəkmədi: Moskva ilə aparılan intensiv danışıqlardan sonra Rusiya şirkətlərinə "nöqsanlarla çatışmazlıqları aradan qaldırmaq üçün" 2015-ci ilin yanvarın 1-dək vaxt verilmişdi.
 

2013-cü ildə isə Astana Rusiyadan neft məhsullarına müvəqqəti məhdudiyyətlər tətbiq etmişdi. Sonucda Rusiyadan neft məhsullarının idxalı "Kazmunayqaz" dövlət neft-qaz şirkətinin tam nəzarətinə keçdi və 2014-cü ilin yayında yasaqlar ləğv olundu.
 

Ekspertlər hesab edirlər ki, bunun səbəbi Qazaxıstanın neft emalı həcmlərini artırmaq, Çinlə tollinq əməliyyatlarını gücləndirməkdi.

Gömrük İttifaqı və AİB çərçivəsində "sıx əməkdaşlıq və intensiv tərəfdaşlığın inkişafı" ilə bağlı nikbin bəyanatlara rəğmən Rusiya ilə Qazaxıstan münasibətləri gərilməkdədir.


 

Bunun əsas səbəbi Ukraynadakı situasiya ilə bağlıdır.

Rəsmi Astana düşünür ki, Rusiya "ehtiyac duyduğu" zaman Qazaxıstanın şimalında, yerli əhali arasında rusların az olmadığı bölgələrdə Ukraynanın şərqində tətbiq etdiyi ssenarini təkrarlaya bilər.
 

Daha açıq desək, Astana Ukraynadakı Donbas və Luqansk vilayətlərinin separatçı rejimlərinin Rusiyadan tam idarə olunaraq Kiyevlə müharibə aparmalarının fərqli variantlarının Qazaxıstanın şimalında təkrarlanmasına yol verməmək niyyətindədir.
 

Bundan başqa, Astana aşkar şəkildə Moskvanın nəzərinə çatdırır ki, Rusiyanın postsovet məkanındakı Avrasiya inteqrasiya layihələri Qazaxıstanın suverenliyinə və dövlət müstəqilliyinə, maraqları ilə mənafelərinə zidd olmamalıdır.
 

Ötən ilin sentyabrında Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev hətta sərt xəbərdarlıqla çıxış edərək demişdi ki, belə davam etsə, Astana ümumiyyətlə Avrasiya İqtisadi Birliyini tərk edə bilər.
 

Təbii, Astana hələlik Gömrük İttifaqı və AİB-dən çıxmaq fikrində deyil. Amma Qazaxıstan Moskvaya aydın anlatmağa çalışır ki, inteqrasiya layihələrində iştirak, iqtisadi tərəfdaşlıq heç də Rusiyanın Ukrayna və digər böhranlarla bağlı yürütdüyü siyasətin kor-koranə, şəksiz dəstəklənməsi deyil.
 

Ticarət savaşıdır
 

Qərbin Rusiyaya tətbiq etdiyi sanksiyalar və embarqolar nəticəsində rus rublunun devalvasiyası Gömrük İttifaqı və Avrasiya İqtisadi Birliyi (AİB) çərçivəsində Moskvanın tərəfdaşı olan Qazaxıstan, Belarus və Ermənistanla ticari münasibətlərinə də ciddi təsir edərək situasiyanı ağırlaşdırıb.

Qazaxıstanla yanaşı, Belarus və Ermənistanın da dövlət qurumları Rusiyadan idxal olunan malların rublun devalvasiyasından sonra "ucuzlaşması"nın yerli bazarlar üçün təhlükəyə çevrildiyini vurğulayırlar.
 

Belarus idxala məhdudiyyətlər tətbiq etməyə hazırlaşır.


 

Ermənistan rəhbərliyi donquldanır, narazılıq edir, amma yasaqlara əl atmır. Çünki Belarus və Qazaxıstandan fərqli olaraq, Ermənistan iqtisadiyyatı üçün Rusiya donor rolunu oynayır. Yerevan Rusiyanın iqtisadi və siyasi dəstəyindən tam asılıdır. Eyni zamanda, Ermənistan iqtisadiyyatının strateji önəmli bütün sahələrinin bu və digər formada Rusiya şirkətlərinin nəzarətində olduğunu da unutmayaq.
 

Belaruslarla qazaxlar yerli istehsala, iqtisadiyyatlarının pis-yaxşı gücünə güvənərək Rusiya mallarının idxalını yasaqlaya bilir, amma ermənilər üçün belə qərarlar aclıq, kütləvi etirazlar və hətta prezident Serj Sarkisyan hakimiyyətinin devrilməsi ilə nəticələnə bilər.
 

Postsovet məkanında siyasi qonşularımız sayıla biləcək Belarus və Qazaxıstanın atdığı addımları Azərbaycan da diqqətlə təhlil etməlidir. Çünki istənilən halda rublun devalvasiyası Azərbaycan iqtisadiyyatına, xüsusən də yerli bazara və istehsalçılara təsir edib. Olaylar nəzarətsiz qalarsa, gərəkli addımlar atılmazsa, rublun ucuzlaşmasından dolayı qiymətləri ABŞ dolları ilə hesabda aşağı düşən Rusiya malları Azərbaycan bazarında yerli istehsalçılar üçün "ilgəyə" dönə bilər.

Sakit qalıb baxmağa dəyməz.

Orxan Hun

Milli.Az