Tramp NASA-nın bu missiyalarını dayandırmaq üçün hərəkətə keçir

Tramp administrasiyası alimlər, siyasətçilər və fermerlər üçün mühüm məlumat mənbəyini kəsə biləcək güclü istixana qazı və bitki sağlamlığını izləyən iki NASA missiyasını dayandırmaq istiqamətində addımlar atır.

Milli.Az bu barədə xarici mətbuata istinadən xəbər verir.

ABŞ Prezidenti Donald Trampın 2026-cı maliyyə ili üçün büdcə təklifi karbon qazının harada buraxıldığını və udulduğunu, həmçinin bitkilərin nə dərəcədə yaxşı böyüdüyünü dəqiq göstərən Orbiting Carbon Observatories (OCO) layihələrinə vəsait ayırmır.

NASA çərşənbə günü göndərdiyi elektron məktubda bildirib ki, bu missiyalar "əsas tapşırıq müddətini tamamlayıb" və "Prezidentin gündəliyi və büdcə prioritetlərinə uyğunlaşdırmaq" üçün dayandırılır.

"Lakin bu missiyalar - biri 2014-cü ildə buraxılmış sərbəst hərəkət edən peyk, digəri isə 2019-cu ildə Beynəlxalq Kosmik Stansiyaya qoşulmuş cihaz - hazırda dünyada mövcud və ya planlaşdırılan digər bütün sistemlərdən daha həssas və dəqiqdir və onların "milli sərvət" kimi qorunması vacibdir", - deyə layihənin yaradıcılarından, təqaüddə olan NASA alimi Devid Krisp bildirib.

Onlar alimlərə, məsələn, Amazon meşəsinin udduğundan daha çox karbon qazı buraxdığını, Kanada, Rusiya və əriməkdə olan daimi donuşluq ərazilərindəki boreal meşələrin isə buraxdıqlarından daha çox karbon qazı udduğunu kəşf etməyə kömək edib.

Həmçinin, bu cihazlar bitkilərdə fotosintezin "işığını" aşkar edə bilir ki, bu da quraqlığın monitorinqində və aclıq, iğtişaş, hətta qıtlıq kimi böhranlara səbəb ola biləcək ərzaq çatışmazlıqlarını əvvəlcədən proqnozlaşdırmaqda əhəmiyyətlidir.

"Bu, həqiqətən çox vacibdir," - deyə Krisp əlavə edib.

"Biz sürətlə dəyişən planetimiz haqqında çox şey öyrənirik".

Michigan Universitetinin iqlim alimi Conatan Overpek isə qərarı "son dərəcə qısamüddətli düşüncə" adlandırıb:

"Bu peyklərin təqdim etdiyi müşahidələr... planetdə, o cümlədən ABŞ-də artan iqlim dəyişikliyi təsirlərini idarə etmək üçün kritik əhəmiyyət daşıyır".

Ümidlər Konqresə yönəlir

Krisp və digərləri missiyalara maliyyənin qorunması üçün Konqresin səs verəcəyinə ümid edirlər. Missiyalar 30 sentyabra qədər maliyyələşir.

Nümayəndələr Palatasında təqdim olunan qanun layihəsi prezidentin təklifinə uyğun olaraq missiyaları ləğv edəcək. Senatın versiyası isə onları qoruyur. Lakin Konqres tətilə çıxdığından yeni maliyyə ilinə (1 oktyabr) qədər büdcənin qəbul ediləcəyi bəlli deyil.

Büdcə qəbul olunmasa, Konqres mövcud maliyyəni davam etdirmək üçün qətnamə qəbul edə bilər, amma bəzi qanunvericilər Tramp administrasiyasının bu pulu gecikdirə və ya saxlaya biləcəyindən narahatdır.

Demokrat qanunvericilər ötən ay NASA-nın müvəqqəti administratoru Şon Daffiyə xəbərdarlıq ediblər ki, Konqres tərəfindən ayrılmış vəsaitlərlə maliyyələşən missiyaları dayandırmaq və ya pulu saxlamaq qanunsuzdur.

Mütəxəssislər deyirlər ki, administrasiyanın bu addımı iqlim elmini azaltmaq və ya gizlətmək istiqamətindəki digər hərəkətləri ilə üst-üstə düşür.

Pensilvaniya Universitetinin iqlim alimi Maykl Mann isə belə deyib:

"Prinsip belə görünür ki, əgər iqlim dəyişikliyini ölçməyi dayandırsalar, bu, sadəcə olaraq amerikalıların şüurundan silinəcək".

Ehtiyat plan

Krisp və digərləri Yaponiyadan və Avropadan olan tərəfdaşlar da daxil olmaqla, kosmik stansiyaya qoşulmuş cihazı maliyyələşdirib işlədə biləcək xarici tərəfdaş koalisiyası yaratmağa çalışırlar. NASA avqustun 29-dək xarici təklifləri qəbul edəcəyini bildirib.

Lakin sərbəst hərəkət edən peyk təhlükə altındadır. O, Yer atmosferinə daxil olaraq yanıb məhv ola bilər. "National Public Radio" ilk olaraq NASA əməkdaşlarının missiyaları sonlandırmaq planları üzərində işlədiyini xəbər verib.

Krisp deyir ki, peyk daha geniş əraziləri əhatə etdiyindən onun idarəsinin də xarici tərəfdaşlara verilməsinə ümid edirlər, lakin bu, hüquqi maneələrlə üzləşə bilər, çünki ABŞ peykinin idarəsinin xarici tərəfdaşları da əhatə edə biləcək qrupa verilməsi nəzərdə tutulur.

"Biz milyarderlərə müraciət edirik. Fondlara müraciət edirik. Amma... bunu özəl sektora, fərdi şəxslərə və ya donorlar üzərinə yükləmək həqiqətən çox pis fikirdir. Bu, sadəcə olaraq məntiqli deyil", - deyə Krisp əlavə edib.

Kənan
Milli.Az