Avantüristlər bataqlığı - Müxalifət naminə müxalifət

Bu gün biz bütün lazımi insan hüquqları və azadlığı ilə təmin edilmiş cəmiyyətdə yaşayırıq. İnsan hüquqları və azadlıqları dedikdə, ilk novbədə, irqi, milli, dil, cinsi, dini və digər başqa əlamətə görə qanun qarşısında bərabərlik, ölkənin mədəni və siyasi həyatında iştirak hüququ, həmçinin fikir, söz və vicdan azadlığıni qeyd etmək lazımdır. Və təbii ki, seçilmək və seçmək hüququ da bura aidddir. Bu il 100 illiyi qeyd olunacaq müvafiq demokratik dövlətdə fərqli fikir və mövqelər mövcuddur və mövcud olmalıdır. İnkişaf etməkdə olan cəmiyyətin əlamətlərindən biri ölkənin rifahı naminə fərdlərin ideya rəqabəti arzusudur.

Siyasi müxalifət nə deməkdir? Siyasi müxalifət partiyası həm qanunvericilik, həm də prezident vəzifələrini izləyən və iqtidarın eksseslərini yumşaltmaq üçün yaradılmış alternativ siyasi institutdur. Siyasi müxalifət "klassik" və "deviant" olaraq iki cürdür. "Klassik" müxalifət hökumətin legitimliyini qəbul edən və iqtidara alternativ kimi özünü təqdim edən müxalifətdir. Müxalifətin "deviant" forması isə cəmiyyətin ümumi qəbul edilmiş normalarından kənara çıxaraq antisistem xarakterlidir. İqtidarın legitimliyini tanımayan deviant siyasi partiyaları cəmiyyət üçün təxribat xarakteri daşıyır. İndiki Azərbaycan müxalifətini məhz bu formaya aid etmək olar.

Müxalifətin "qeyri-sağlam siyasi durumunu" açan ilkin əlamət alternativ dövlət inkişafı strategiyasına malik olmamasıdır. Digər sözlə, müxalifət hakimiyyətə gəlsə, nə edər. Sirr deyil ki, Azərbaycanın başlıca problemi Ermənistanla ərazi münaqişəsidir və bununla bağlı müxalifət liderlərinin heç bir təklifi yoxdur. Xüsusilə təhsil və səhiyyə sahəsində çalışanların maaşlarını və təqaüdləri artırmaq kimi populyar vədlər verilir. Bununla belə, təhsil, səhiyyə, qanunvericilik, iqtisadiyyat, maliyyə institutları, bank sistemi, vergi və sosial sahə ilə bağlı proqlamlar təqdim edilmir. Diqqəti vacib sektorlar və mövcud olan problemlərin həlli yollarına yönəltmək əvəzinə, çox az sayda vətəndaşın qoşulduğu küçələrə çıxmaq çağırışları səslənir. Beləliklə, müxalifət məişət antisistemliyini qoruyub saxlayır ki, buna da xalq artıq alışdığı üçün heç bir əhəmiyyət vermir.

İkinci əlamət - yararlılıq müddətinin keçməsidir. Ən böyük müxalifət partiyası olan AXC Azərbaycan üçün artıq yaşanmış siyasi partiyadır. 90-cı illərdə böyük uğursuzluqları ilə yanaşı, partiyanın ideologiyasını nəzərdən keçirməyə dəyər. Digər ölkələrin xalq cəbhələri kimi AXC də sağ baxışlara istinad edir. Sağçılıq, yəni millətçilik ideologiyası tolerant dövlətçilik modeli nümunəsi olan çoxmillətli Azərbaycan üçün tamamilə məqbul deyil. Bundan başqa, Azərbaycan multikulturalizmi monoetnik Ermənistana qarşı beynəlxalq danışıqlar və münasibətlərdə əsaslı arqumentdir. Bu səbəblərdən hakimiyyətə millətçilik ruhunda olan "sağçıların" gəlməsi  beynəlxalq siyasi aləmdə ölkənin imicini ciddi sarsıda bilər.

Mahiyyət etibarılə "Milli və Xalq Cəbhələri" uğurlu deyillər. Azərbaycandan fərqli olaraq etiraz aksiyaları və inqilablara daha çox meylli olan Fransa buna bariz misal ola bilər. Buna baxmayaraq, hətta orada Mari Le Penin başçılıq etdiyi Milli Cəbhə Partiyası arzu olunan nəticəni qazana bilmədi. Adətən Fransada Milli Cəbhə 20%-dən yüksək göstərici əldə edə bilmirdi. Yalnız 2017-ci ildə Le Penin partiyası 38,3% səs topladı. Bu rekord göstərici Brexit-in Avropa ölkələrinin Avropa İttifaqına inamı sarsıtması nəticəsində nail olunub ki, o da sağçıların və sağ mərkəzçilərin fəallaşmasna gətirib çıxardı.

Müxalifətin uğursuzluğunun üçüncü əlaməti ölkə hüdudlarından kənarda yaşayan fəalların dövlətin siyasi quruluşunu zorakılıq yolu ilə dəyişmək çağırışlarıdır. Sağlam mübarizə yollarına məhəl qoymayan fəallar dövlət başçısına qara yaxırlar. Şübhəsiz ki, bu da hüquqi savadsızlığın nəticəsidir. AR Konstitusiyasının 8-ci maddəsində bildirilir ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti ölkənin daxilində və xarici münasibətlərdə Azərbaycan dövlətini təmsil edir, eləcə də Azərbaycan xalqının vahidliyini təcəssüm etdirir. Beləliklə, dövlətin təmsilçisinə ünvanlanmış təhqir birbaşa xalqa ünvanlanmış təhqirdir. Bundan başqa, yaxın keçmişdə siyasi fəallara çevrilmiş şəxslər ölkə daxilində siyasi mübarizəni davam etdirmək üçün Vətənə dönməkdən imtina edir, himayədarlarının maliyyə vəsaitləri hesabına Qərbdə məskunlaşaraq dövlətin ünvanına təhqirlər yağdırırlar. Bu da öz növbəsində siyasi mübarizə normaları və etikasına ziddir.

Yuxarıda sadalanan deviant əlamətlərə istinadən əminliklə iddia etmək olar ki, müxalifət partiyaları və siyasi fəallar prinsipsizlik və təsadüf müstəvisində hələ çox dolaşacaqlar.

Cavid Məmmədzadə, siyasi analitik
Milli.Az