Mədəniyyət

Azərbaycanın ilk aktrisası kimdir?

17 May 2014 20:38
17 Şərh     Baxış: 28 695
VTB-də MİNİMAL FAİZ DƏRƏCƏSİ İLƏ NAĞD KREDİT 10.49%-dən
20-ci əsrin əvvəllərində Tiflis Cənubi Qafqazın ən inkişaf etmiş mədəniyyət mərkəzi idi. Qafqazın ən önəmli mədəni, ictimai, siyasi hadisələri məhz bu şəhərdə baş verirdi. Azərbaycanlı xanım aktrisanın səhnəyə çıxması da bu hadisələrdən biridir.

İlk dəfə 1906-cı ildə səhnəyə çıxan teatrımızın ilk xanım aktrisası Gövhər Qazıyeva teatr tarixində "Göyərçin xanım" adıyla xatırlanır.

1887-ci ildə Tiflisdə ziyalı ailəsində anadan olan Gövhər xanım Azərbaycan və rus dillərində mükəmməl təhsil alıb. Tiflis Nəcib Qızlar İnstitutunu bitirib.

19-cu əsrin sonu, 20-ci əsrin əvvəllərində başqa sahələrdə olduğu kimi Tiflisin teatr mühiti də Bakıdakından fərqli olaraq, çox canlı və maraqlı idi. Elə o zaman fəaliyyət göstərən Tiflis zadəgan teatrında azərbaycanlı aktyor və aktrisalar da çıxış edirdi. Eyni dövrdə paralel olaraq Mirzə Əli Abbasovun "Dram cəmiyyəti", Həbib bəy Köçərlinskinin başçılıq etdiyi "Səadət" truppası və başqa Azərbaycan truppaları fəaliyyət göstərirdi.

Zadəgan həyatında aktiv olan ali təhsilli Gövhər də teatr mühitinə yaxın idi. Azərbaycan truppalarının tamaşalarında aktiv iştirak edən Gövhərin teatr həvəsi 1906-cı ildə onun ilk dəfə səhnəyə çıxması ilə nəticələnir. Gövhərin Tiflis zadəgan teatrında ilk çıxışı isə 1910-cu il oktyabrın 9-da olur. Nəcəf bəy Vəzirovun "Müsibəti Fəxrəddin" faciəsində çox böyük uğurla oynayan aktrisa oktyabrın 30-da Şəmsəddin Saminin hazırladığı "Gaveyi-ahəngdar" tamaşasına dəvət alır.

"Göyərçin xanım" tezliklə bütün Qafqazda məşhurlaşır. Hətta Bakıda qəzetlər onun haqqında yazmağa başlayır. Bunun ardından "Nicat" cəmiyyəti onu Bakıya dəvət edir. Bakıda bir çox tamaşalarda çıxış edən Gövhər xanım Azərbaycan teatrının ilk qadın "Leyli"lərindəndir. Bundan başqa, aktrisa Bakıda Henrix Heynenin "Əlmənsur", Loxmanovun "Napaleonun vəfatı", Namiq Kamalın "Qara bəla", Nəriman Nərimanovun "Nadir şah", Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Pəri Cadu", "Bəxtsiz cavan", Zülfüqar Hacıbəyovun "Evliykən subay" əsərlərində əsas rolları oynayıb.

1911-ci ildə Tiflisdə aktrisanın benefisi keçirilir. Bu gecədə ilk dəfə Zülfüqar Hacıbəyovun "On bir yaşlı arvad" pyesi göstərilir, Gövhər xanım da əsas rolu canlandırır.

Teatrımızın korifeyləri Hüseyn Ərəblinski, Hüseynqulu Sarabski və Mirzəağa Əliyevlə birgə çıxış edən "Göyərçin xanım"ın səhnəyə çıxmasına mane olanlar da yox deyildi. Buna baxmayaraq, Azərbaycan səhnəsinin ilk göyərçini səhnə fəaliyyətinə davam edir. Ta ailə qurana qədər... Maraqlıdır ki, həyat yoldaşı aktyor olmağına baxmayaraq, ailə qurandan sonra xanımının səhnəyə çıxmasına qadağa qoyur.

Tiflis və İrəvanda "Əlli yaşında cavan" tamaşasında birgə çıxış edən Gövhər xanımla Mirzəağa Əliyevin sənət dostluğu tədricən sevgiyə çevrilir. Onlar 1912-ci ildə evlənib Bakıya köçürlər. Bu evlilik Gövhər Qazıyevanın ikinci evliliyi idi. Birinci nikahından İsmayıl adlı bir oğlu olan aktrisa ikinci evliliyində də xoşbəxt ola bilmir. Çar hökumət orqanlarının qaydalarına uymayan Mirzəağa Əliyev elə ailə qurduqları il Həştərxana sürgün olunur. Artıq yolları ayrıldıqdan sonra həyat yoldaşından boşanan Qazıyeva 1913-cü ildə Polşaya gedir və "Müqəddəs Sofiya" tibb məktəbində təhsil alır. 1915-ci ildə Gövhər xanım mamalıq üzrə təhsil alıb Bakıya qayıdanda, bəzi qəzetlər onun peşə fəaliyyətinə başlaması haqda məlumat vermişdi.

Bir müddət sonra Gövhər Qazıyeva o dövrün məşhur iranlı aktyor və rejissoru Mir Seyfəddin Kirmanşahlının təhriki ilə İrana gedir və həmişəlik bu ölkədə qalır.

1937-ci ildə keçmiş aktrisa bir neçə günlüyə Bakıya gəlir. Keçmiş səhnə dostları onun şərəfinə teatrda qəbul təşkil edirlər, elə o gün Cəfər Cabbarlının "Almaz" pyesi əsasında hazırlanan tamaşa da nümayiş olunur. Həmin gün qeyri-adi bir hadisə də baş verir: Gövhər Qazıyeva on beş ildir ki, itirdiyi oğlu İsmayılı tapır, sevincdən özünü itirən qadın teatrda hamıya hədiyyə paylamağa başlayır.

1960-cı ildə Cənubi Azərbaycanda vəfat edən səhnəmizin "Göyərçin xanım"ının Azərbaycan tarixinin ən cəsarətli qadınları arasında öz yeri var.

1937.az

Azernews Newspaper

XƏBƏR LENTİ

Copyright © 2024 Milli.Az

Saytdakı materialların istifadəsi zamanı istinad edilməsi vacibdir. Məlumat
internet səhifələrində istifadə edildikdə hiperlink vasitəsi ilə istinad mütləqdir.