COP29 Azərbaycana nə gətirəcək: dividendlər və perspektivlər

COP29 konfransının keçirilməsi Azərbaycana əhəmiyyətli iqtisadi imkanlar açacaq və "yaşıl" enerji sahəsindəki zəngin potensialını ortaya çıxarmaq üçün əlverişli şərait yaradacaq. Bu mühüm tədbir iqtisadi artımın katalizatoru olacaq, ölkənin "yaşıl" iqtisadiyyata keçidini dəstəkləyəcək və Azərbaycanın xarici investisiyalar üçün cəlbediciliyini vurğulayacaq. Bundan əlavə, COP29-un keçirilməsi "yaşıl" keçid çərçivəsində yeni layihələrin maliyyələşdirilməsi üçün beynəlxalq maliyyə institutları ilə sıx əlaqələrin qurulmasına imkan verəcək.

Beynəlxalq maliyyə institutları Azərbaycanı COP29-a hazırlıqda fəal şəkildə dəstəkləyir və iqlim gündəmi ilə bağlı tədbirlərin uğurla həyata keçirilməsi üçün texniki yardım və əməkdaşlıq təklif edirlər. Asiya İnfrastruktur İnvestisiya Bankı (AİİB) Azərbaycanı milli gündəmini COP29-un məqsədlərinə uyğun olaraq həyata keçirməkdə dəstəkləməyə çalışır. Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) da Azərbaycan hökuməti ilə COP29-a hazırlıqda əməkdaşlıq etməyə hazır olduğunu bildirib. "Biz Azərbaycanın müstəqillik qazandığı dövrdən bəri son 30 ildə həyata keçirdiyi bütün islahatlarla bağlı əməkdaşlıq etmişik. Bir institut olaraq, COP29-un uğurla həyata keçirilməsi üçün Azərbaycanla əməkdaşlığa hazırıq. Biz müntəzəm olaraq siyasi məsləhətləşmələr aparır və Azərbaycan üçün texniki yardım göstəririk", - BVF-nin Yaxın Şərq və Mərkəzi Asiya üzrə departamentinin direktoru Cihad Azur Vaşinqtonda keçirilən BVF-nin Bahar Toplantılarında qeyd edib. Asiya İnkişaf Bankı (AİB) da Azərbaycan üçün COP29-a hazırlıq çərçivəsində texniki yardım paketini təsdiq edib. "Bu yardım ölkəyə COP ilə bağlı danışıqların aparılması və tədbirin təşkilinə hazırlıq üçün potensial yaratmağa kömək edəcək. Biz əməkdaşlığın hər hansı əlavə istiqamətlərini müzakirə etməkdən məmnun olardıq", - AİB-in Mərkəzi və Qərbi Asiya üzrə baş direktoru Yevgeniy Jukov Tbilisidə bankın illik iclasında bildirib.

COP29-un keçirilməsi, həmçinin qabaqcıl texnologiyaların tətbiqinə və xarici investisiyaların cəlb olunması ilə yeni istehsal güclərinin yaradılmasına şərait yaradacaq, bu da iqtisadi inkişaf üçün mühüm təkan olacaq. COP konfransları qəbul edən ölkələrə əhəmiyyətli iqtisadi dividentlər gətirir, turizm, otelçilik və dayanıqlı inkişaf kimi sahələrdə gəlirlərin artmasına səbəb olur.

Əvvəlki COP konfranslarının təcrübəsi, məsələn, 2009-cu ildə Kopenhagendə keçirilən COP15, 2021-ci ildə Qlazqoda keçirilən COP26 və 2022-ci ildə Şarm-əl-Şeyxdə keçirilən COP27 bu trendi təsdiqləyir. COP15 danışıqların çətin keçməsinə baxmayaraq, Kopenhageni ekoloji cəhətdən təmiz və dayanıqlı bir şəhər kimi böyük diqqət mərkəzinə gətirdi, bu da turizmin artmasına və dayanıqlı şəhər inkişafı layihələrinə investisiyaların artmasına səbəb oldu. Danimarka bərpa olunan enerji və iqlim texnologiyaları sahəsində dünya lideri statusunu möhkəmləndirdi, bu da ölkəyə uzunmüddətli investisiyaların cəlb edilməsinə kömək etdi.

COP26, COVID-19 pandemiyası ilə bağlı məhdudiyyətlərə baxmayaraq, turizm və otelçilik sahələrindən əhəmiyyətli gəlir əldə etdi. Qlazqoya təxminən 40 000 nümayəndə gəldi ki, bu da otellər, restoranlar və nəqliyyat şirkətləri kimi yerli müəssisələrin gəlirlərinin artmasına səbəb oldu. Tədbir, həmçinin, şəhərin iqlim sahəsində əsas oyunçu kimi reputasiyasını möhkəmləndirdi və regiona daha çox investisiyanın cəlb edilməsinə kömək etdi.

Şarm-əl-Şeyxdə keçirilən COP27 də Misiri qlobal işgüzar turizm mərkəzi kimi irəli sürdü. Konfrans təkcə turistləri deyil, həm də "yaşıl" enerji layihələrinə investisiyaları cəlb etdi ki, bu da Misirin təmiz enerji və dayanıqlı inkişaf sahəsindəki mövqelərini gücləndirdi. Tədbir turizmin inkişafını təşviq etdi və enerji layihələrinin həyata keçirilməsi üçün tərəfdaşlıqların yaradılmasına səbəb oldu.

Cənubi Avstraliyanın 2026-cı ildə keçiriləcək COP31-in keçirilməsi üçün müraciəti də bu iqtisadi perspektivləri təsdiqləyir: ştat konfransın təxminən 500 milyon dollar iqtisadi mənfəət gətirəcəyinə və tədbirin 30 000-dən çox insanı cəlb edəcəyinə ümid edir ki, bu da yerli iqtisadiyyata əhəmiyyətli gəlirlər gətirəcək və iqlim sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar yaradacaq.

Azərbaycan "yaşıl" enerji sahəsində aparıcı ölkələr və dünya maliyyə mərkəzləri ilə əlaqələrini genişləndirə biləcək, çünki enerji keçidinin uğurla həyata keçirilməsi və iqlim öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi onların dəstəyi və kapitalı olmadan mümkün deyil. Azərbaycanın alternativ enerji mənbələri sahəsində böyük potensialı nəzərə alındıqda, rəsmi Bakı üçün bu sahəyə investisiyaların cəlb edilməsi və beynəlxalq maliyyə kanallarının açılması strateji əhəmiyyət kəsb edir.

Azərbaycan əhəmiyyətli dərəcədə istifadə olunmamış bərpa olunan enerji potensialına malikdir. Bu sahəyə günəş, külək, hidroenerji, biokütlə və geotermal enerji daxildir. Uzun müddət enerji siyasəti ölkənin böyük neft və qaz resurslarının işlənməsinə yönəlmiş olsa da, son illərdə əhəmiyyətli dəyişikliklər baş verib. 2020-ci ilin əvvəlində külək və günəş elektrik stansiyalarının tikintisi üçün genişmiqyaslı müqavilələr imzalanıb, 2021-ci ilin may ayında isə parlament bərpa olunan enerji mənbələrinin elektrik istehsalında istifadəsi ilə bağlı qanunu təsdiqləyib. Bu qanunun qəbulu Azərbaycan üçün "yaşıl" enerjinin inkişafında yeni imkanlar açır, eyni zamanda bu sahədə layihələrin həyata keçirilməsi üçün hüquqi baza yaradır. Qanun rəqabətli tenderlərin keçirilməsini, aktiv istehlakçıların (yarım istehlakçı) dəstəklənməsini və əlavə normativ aktların hazırlanmasını nəzərdə tutur. Hazırda tenderlərin keçirilməsi ilə bağlı qaydalar mövcuddur və net ölçmə və net hesablaşma ilə bağlı layihələr aktiv şəkildə hazırlanmaqdadır. Həmçinin, elektrik və qaz tədarükü ilə bağlı qanunlar müzakirə edilir.

Günəş enerjisi ölkədə inkişaf üçün ən perspektivli sahələrdən biridir. Energetika Nazirliyinin məlumatına görə, Azərbaycanın günəş enerjisi üzrə texniki potensialı 23 min MVt olaraq qiymətləndirilir. Ölkədə illik günəş saatlarının sayı 2400-3200 saatdır ki, bu da beynəlxalq standartlara uyğundur. İllik günəş radiasiyası 1500-2000 kWt/kv.m arasında dəyişir. Günəş enerjisinin inkişafı üçün ən əlverişli şərait mərkəzi çayların vadilərində, eləcə də ölkənin şimalında və şimal-qərbində mövcuddur.

Külək enerjisi də perspektivli bir istiqamətdir. Energetika Nazirliyinin qiymətləndirmələrinə görə, külək enerjisinin texniki potensialı təxminən 3000 MVt, bunun 800 MVt-ı isə iqtisadi cəhətdən sərfəlidir. Bu potensialın reallaşdırılması 2,4 TWh elektrik enerjisinin istehsalına və təxminən 1 milyon ton ənənəvi yanacağın qənaətinə imkan verəcək, bu da CO2 emissiyalarının azaldılmasına səbəb olacaq. Azərbaycan Enerji Tədqiqatları İnstitutu ilə Yaponiyanın Tomen şirkəti tərəfindən aparılan tədqiqatlar göstərib ki, Abşeronda illik orta külək sürəti 7,9-8,1 m/s-dir. Ümumilikdə, ölkə üzrə orta külək sürəti 6 m/s-yə çatır ki, bu da külək energetikasının inkişafı üçün əhəmiyyətli potensial olduğunu təsdiqləyir.

Hidroenergetika Azərbaycanda bərpa olunan enerjinin ən böyük mənbəyidir, lakin onun potensialı hələ də tam istifadə olunmayıb. Energetika Nazirliyinin məlumatına görə, kiçik hidroelektrik stansiyalarının potensialı 520 MVt-dır ki, bu da ildə 3,2 TWh elektrik enerjisinin istehsalına imkan verəcək.

Maliyyə dəstəyindən əlavə, ölkə "yaşıl" enerji sahəsində lider olan inkişaf etmiş dövlətlərdən texnologiya transferindən də yararlana biləcək. Bu texnologiya transferi yalnız alternativ enerjinin yüksək texnologiyalı avadanlıqlarının təmir və xidmətinin təşkilinə kömək etməyəcək, eyni zamanda xarici şirkətlərlə birgə istehsalın yaradılmasına səbəb olacaq.

COP29, Azərbaycanla "yaşıl" enerji sahəsində lider ölkələr və mərkəzlərlə əməkdaşlığın dərinləşməsinə kömək edəcək, bu da ölkədə ixtisaslı mütəxəssislərin hazırlanması üçün təhsil müəssisələrinin və proqramların yaradılmasına imkan verəcək. Bu, yerli kadrların peşəkarlığının artırılmasına və innovativ texnologiyaların tətbiqi və inkişafı üçün peşəkar bazanın yaradılmasına səbəb olacaq.

"Yaşıl" gündəliyin həyata keçirilməsi, maliyyə dəstəyi və texnologiya transferi yerli ekspertlərin yaranmasına və yeni iş yerlərinin yaradılmasına gətirib çıxaracaq ki, bu da ölkə iqtisadiyyatına müsbət təsir göstərəcək. "Yaşıl" energetikanın təşviqi bütün ölçülü bizneslər üçün yeni imkanlar yaradacaq, xərclərin optimallaşdırılması və müxtəlif iqtisadi sektorlarda gəlirliliyin artırılmasına kömək edəcək.

Milli.Az