Bakı dünyaya səslənir: iqlim problemlərinin həllində simiclik olmamalıdır

BMT-nin İqlim Konfransının 29-cu sessiyasının Bakıda keçirilməsi dünya siyasətinin qlobal miqyasda necə dərin bir transformasiya keçdiyini göstərir. Bu tədbir, insanların sağ qalması üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən məsələlərin belə, böyük dövlətlərin maraqlarına alət olduğunu bir daha sübut etdi. Konfrans təkcə Azərbaycanın qlobal lider kimi mövqeyini gücləndirmədi, konfrans həmçinin iqlim məsələlərinin insanlıq üçün nə qədər önəmli olduğunu göstərmək məqsədini güdür.

Azərbaycanın COP29-a ev sahibliyi etməsi ölkəmizin qlobal miqyasda artan nüfuzunun və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə göstərdiyi təşəbbüskarlığın bariz nümunəsidir. Tədbirin yüksək səviyyədə təşkili Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatçılıq bacarığını, dayanıqlı inkişaf sahəsində liderliyini və qlobal problemlərin həllinə fəal töhfə verdiyini bir daha sübut edir. Hazırlıq işlərinin əhatəliliyi, sərf olunan maliyyə resursları və yaradılmış müasir infrastruktur Azərbaycanın qlobal miqyasda lider ölkə kimi öz yerini möhkəmləndirməsinə xidmət edir.

Azərbaycan hökuməti COP29-un Bakıda keçirilməsi qərarı qəbul edildikdən dərhal sonra genişmiqyaslı hazırlıq işlərinə start verdi. Əsas təşkilatçılıq mərkəzi kimi Bakı Olimpiya Stadionu seçildi. Burada müasir konfrans mərkəzləri, ekoloji dayanıqlı sərgi pavilyonları və təhlükəsizlik məntəqələri inşa edildi. Tədbirin keçirildiyi ərazi yüksək texnologiyalı informasiya və təhlükəsizlik sistemləri ilə təchiz olundu, bu da dünyanın hər yerindən gəlmiş qonaqlar üçün rahatlıq və təhlükəsizlik təmin edir.

Azərbaycanın COP29-un təşkilatçılığına dair beynəlxalq müsbət rəylər tədbirin nə dərəcədə yüksək səviyyədə hazırlandığını bir daha sübut edir. Böyük Britaniyanın ətraf mühit naziri Maykl Qov COP29-un Bakıda keçirilməsini "qlobal səviyyədə təşkilatçılıq standartlarını yüksəldən bir addım" kimi qiymətləndirib və Azərbaycanın bu sahədə gördüyü işləri nümunə adlandırıb.

ABŞ-ın iqlim üzrə xüsusi nümayəndəsi Con Kerri də Azərbaycanın qlobal iqlim problemlərinin həllində liderliyini vurğulayaraq bildirib: "Azərbaycan COP29 üçün ideal ev sahibidir. Bakı, qlobal əməkdaşlıq və konstruktiv dialoq üçün mükəmməl platformadır."

Dünya Bankının prezidenti Ajay Banga Azərbaycanın təşkilatçılıq səylərinə xüsusi diqqət çəkərək bildirib: "Azərbaycan təkcə tədbir təşkilatçılığı ilə deyil, həm də qlobal ekoloji bərabərliyin təşviqində önəmli bir nümunə göstərir."

İqlim dəyişikliyi ilə bağlı problemlər artıq çoxdan sırf elmi müzakirə mövzusu olmaqdan çıxıb. Qərb ölkələri iqlim mövzusu üzərindən Rusiya kimi rəqiblərini enerji bazarlarından sıxışdırmağa çalışır. Eyni zamanda, Rusiya Qərbin iqlim dəyişikliyi ilə bağlı narahatlıqlarını şübhə altına alan siyasətçilərlə, məsələn, Almaniyanın "Alternativ" partiyası ilə əməkdaşlıq edir. Bu isə iqlim məsələlərinin qlobal əməkdaşlıq tələb etdiyi bir dövrdə geosiyasi rəqabətin alətinə çevrildiyini göstərir. Halbuki, iqlim dəyişikliyindən ən çox təsirlənən ölkələr - xüsusilə Qlobal Cənub dövlətləri - artıq mübahisələr üçün vaxt qalmadığını anlayır və təcili tədbirlərə çağırır.

Azərbaycan bu müzakirələrdə insanlıq adına məsuliyyətli mövqeyini göstərdi. Bakıdakı konfrans rəsmi Bakının beynəlxalq nüfuzunu artıraraq, qlobal məsələlərin həllində aktiv lider kimi çıxış etdiyini sübut etdi. Qlobal iqlim problemlərinin marjinallaşdırılmasına qarşı mübarizə Azərbaycanın məsuliyyətli yanaşmasının və dünya miqyasında hörmət qazanan siyasətinin göstəricisidir.

COP29 konfransı BMT-nin iqlim məsələlərinə dair 1992-ci ildən bəri keçirdiyi tədbirlərdən biridir. Fəqət hazırkı beynəlxalq şəraitdə belə qlobal tədbirlərin keçirilməsi artıq möcüzəyə bənzəyir. Qlobal səviyyədə əsas mexanizmlərin, məsələn, ATƏT və Avropa Şurasının təsir imkanlarını itirməsi, geosiyasi qarşıdurmaların kəskinləşməsi ilə əlaqədardır. Qərb ölkələrinin daxilində siyasi böhranların yaranması - ABŞ-da Donald Trampın seçilməsi və ya Almaniyada hakimiyyət koalisiyasının dağılması kimi hadisələr də bu problemləri daha da dərinləşdirir.

Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, Azərbaycan 200-ə yaxın ölkəni, o cümlədən böyük dövlətlərin rəhbərlərini Bakıya toplaya bildi. Türkiyə və Səudiyyə Ərəbistanı kimi çoxvektorlu siyasət yürüdən ölkələrdən tutmuş, Böyük Britaniya və İtaliya kimi Qərb dövlətlərinin liderlərinə qədər geniş spektrli iştirakçıların olması konfransın əhəmiyyətini bir daha vurğulayır. Hətta Rusiya və Belarus kimi ölkələrin yüksək səviyyəli nümayəndələrinin konfransa qatılması onun universallığını nümayiş etdirdi.

Konfransın əsas məsələlərindən biri Qlobal Cənub ölkələrinin iqlim dəyişiklikləri ilə mübarizə üçün maliyyə dəstəyinə dair çağırışları idi. Bu ölkələr iqlim dəyişikliyinin təsirlərini azaltmaq üçün ciddi vəsaitlər tələb edirlər. Bununla yanaşı, Qərb dövlətləri daha çox köhnə yanacaq növlərindən imtinaya yönəlmiş strategiyalara üstünlük verirlər. Bakı konfransında bu ziddiyyətlər arasında kompromis formulunun tapılması bir nailiyyət oldu.

Avropa İttifaqının ticarət məhdudiyyətləri kimi məsələlər hələ də mübahisəli qalır. Çin və Hindistan kimi inkişaf edən ölkələr Avropanın transsərhəd karbon tənzimləmə siyasətini tənqid edərək, bunu sərbəst ticarət prinsiplərinə zidd hesab edirlər. Bu mübahisə nə qədər kəskin olsa da, sonda konsensus əldə olunmasa da, bu cür məsələlərdə qlobal razılığın vacibliyi bir daha vurğulandı.

İqlim problemlərinə dair qlobal tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün tələb olunan maliyyə vəsaitlərinin çatışmazlığı ciddi bir maneədir. 2009-cu ildə illik 100 milyard dollarlıq vəsait ayrılması barədə razılıq əldə olunsa da, bu hədəf yalnız bir neçə dəfə reallaşdırılıb. Qlobal Cənub ölkələri bu məbləğin 1 trilyon dollara qədər artırılmasını tələb edirlər. Bu isə maliyyələşdirmə modelinin təkmilləşdirilməsini və daha ədalətli bölgünün təmin edilməsini zəruri edir.

BMT-nin İqlim Konvensiyasının sekretariatı belə, maliyyə çatışmazlığı səbəbindən fəaliyyətində çətinliklərlə üzləşir. Təxirə salınan tədbirlər və iş saatlarının azaldılması kimi problemlər iqlim məsələlərinin həllində kollektiv səylərin zəifliyini göstərir.

COP29 çərçivəsində müzakirə olunan əsas mövzulardan biri də Yeni Kollektiv Kəmiyyət Hədəfinin (NCQG) müəyyənləşdirilməsidir. Azərbaycan qlobal iqlim dəyişikliyi ilə mübarizənin maliyyə yükünün yalnız inkişaf etməkdə olan ölkələr üzərinə düşməməsi mövqeyini açıq şəkildə bəyan edib. Qlobal ekoloji problemlərin həlli bütün BMT üzvlərinin birgə səylərini tələb edir.

Hazırda iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün tələb olunan maliyyə resurslarının həcmi trilyonlarla dollar ilə ölçülür. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məlumatına görə, iqlim dəyişikliyi ilə bağlı layihələr üçün 2025-ci ilə qədər inkişaf etməkdə olan ölkələrə ildə ən azı 100 milyard dollar vəsait ayrılmalıdır. Mövcud reallıq göstərir ki, bu hədəflərə çatmaq üçün daha böyük beynəlxalq dəstək lazımdır.

Azərbaycanın COP29-a sədrliyi ölkəmizin qlobal iqlim siyasətində daha fəal rol almasına, beynəlxalq əməkdaşlığı gücləndirməsinə və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə yeni təşəbbüslər irəli sürməsinə imkan yaradacaq.

Azərbaycan tərəfindən yaradılmış müasir platforma qlobal müzakirələrin daha effektiv aparılmasına şərait yaradaraq, real nəticələrin əldə edilməsinə təkan verəcək. COP29 çərçivəsində keçiriləcək yüksək səviyyəli görüşlər və qəbul ediləcək qərarlar iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə daha iddialı hədəflərin müəyyənləşdirilməsinə imkan yaradacaq.

Azərbaycan COP29-a ev sahibliyi etməklə qlobal miqyasda nəinki təşkilatçılıq bacarığını nümayiş etdirdi, həm də qlobal iqlim problemlərinin həllində nümunəvi bir ölkə olduğunu sübut etdi. Amma bu səylərin davamlı nəticələr verməsi üçün inkişaf etmiş ölkələr də öz üzərlərinə daha böyük məsuliyyət götürməli, maliyyə və texnoloji dəstəyi artırmalıdır.

Ölkəmizin bu təşəbbüsləri göstərir ki, ölkəmiz qlobal problemlərin həlli üçün yalnız təşəbbüskar deyil, həm də konkret addımlar atan lider bir dövlətdir. Bu isə Azərbaycanı qlobal iqlim diplomatiyasında ön sıralara çıxarır.

Azərbaycan COP29 konfransı ilə bir daha sübut etdi ki, qlobal səviyyədə məsuliyyətli liderlik mümkündür. Bakı konfransı yalnız iqlim məsələlərinə dair müzakirələrlə məhdudlaşmadı, həm də dünya siyasətinin əsas problemlərinin işıqlandırılması üçün platforma oldu. İqlim dəyişikliyi məsələlərinin həllində göstərilən səylər, insanlıq üçün daha təhlükəsiz və davamlı gələcəyin yaradılmasına yönəlmiş bir addımdır.

Ancaq həqiqi irəliləyiş yalnız qlobal siyasətin əsaslı şəkildə dəyişməsi ilə mümkündür. Azərbaycan Bakıda bu istiqamətdə vacib bir addım atdı və göstərdi ki, insanlığın gələcəyi üçün mübarizədə real liderlik yalnız sözlə deyil, əməllə mümkündür.

Elçin Alıoğlu
TREND