Davosda Zelenski testləri: Qərb maskaları dəyişir

Davosda keçirilən Ümumdünya İqtisadi Forumu müasir dünyanın ziddiyyətlərinin simvolu sayıla bilər. Qlobal iqtisadiyyatdakı təlatümlər və böhranlar, ekoloji problemlər, üstəlik süni intellektin sürətli inkişafı fonunda yaşanan təlaşlar dövlətlərlə xalqları narahat edən məqamlar arasında ilk yerlərdə durur.

Bütün bunlarla yanaşı, Ukraynadakı hərbi əməliyyatlar Davos Forumundakı ən önəmli müzakirə mövzuları arasındadır. Bəhs etdiyimiz siyasi vulkanın mərkəzində, düz kraterin ortasında isə Ukraynanın dövlət başçısı Volodimir Zelenski var.

Zelenski dünya liderlərinin auditoriyası qarşısında çıxış edərkən yalnız həqiqi liderlərin ən ağır sınaqlar zamanı etdiklərini etdi. O, kömək üçün yalvarmadı, başqalarına xoş gəlməyə çalışmadı. Onun çıxışı müqavimət bəyannaməsi idi.

"Dünyadakı bütün müttəfiqlər birləşsə belə, biz heç vaxt işğal olunmuş ərazilərin qanuniliyini tanımayacağıq. Bu, mümkün deyil", - deyə Volodimir Zelenski bəyan etdi və bu sözlərini beynəlxalq hüququ enerji sabitliyinə və sakitliyə qurban verməyə hazır olan hər kəsin beyninə yazdı.

Ukrayna indi beynəlxalq hüququn taleyinin həll olunduğu barrikadadır və Zelenski bunu hamıya xatırlatdı. O bildirdi ki, sülh yalnız təhlükəsizlik zəmanəti olduğu təqdirdə mümkündür. Əks halda, bu, yeni müharibə öncəsi bir fasilə olacaq. Onun sözləri Ukraynanın suverenliyini təhlükə altına qoyaraq, bu suverenliyi ticarət mövzusuna çevirənlərə bir çağırış kimi səsləndi.

Müttəfiqlər arasında "realist həll yolları" ilə bağlı ritorika daha ucadan eşidilməyə başlayıb. Almaniya kansleri Olaf Şolts Davosda açıq şəkildə bəyan etdi: "Biz bütün tərəflər üçün məqbul olan sülh yollarını axtarmalıyıq, hətta bu, çətin qərarlar tələb etsə də".

Başqa bir şəraitdə bu sözlər ağılın səsi kimi səslənə bilərdi, lakin Ukrayna kontekstində bu, xəyanət kimi qəbul olunur. Çünki Avropa üçün "çətin qərarlar" təcavüzkara güzəştlərdir ki, bu da Kiyev üçün qəbuledilməzdir. Zelenski bu məqamı tam anladığını göstərdi. Onun mövqeyi kompromissiz idi: Ukraynanın suverenliyi hesabına heç bir güzəşt olmayacaq".

Böyük Britaniyalı analitik Timoti Eş Avropadakı əhval-ruhiyyəni belə qiymətləndirib: "Avropa mövqelərini itirməyə başlayır. Onlar Ukraynanın azadlığı uğrunda mübarizədən çox öz problemləri ilə maraqlanırlar".

Forumun kuluarlarında Zelenski Ukraynanın dünyada mövqeyini möhkəmləndirmək zərurəti ilə diktə olunan bir sıra görüşlər keçirdi. O, müttəfiq olanlarla danışdı, lakin "Troya atını" xatırladanlardan qaçdı.

Əsas hadisələrdən biri Cənubi Afrika Respublikasının Prezidenti Siril Ramafosa ilə danışıqlar oldu. Zelenski ədalətli sülhün əldə olunması üçün BMT Nizamnaməsinin prinsiplərinə əsaslanan qlobal səylərin konsolidasiyasının vacibliyini xatırlatdı.

İsrail Prezidenti İtshak Hersoq ilə görüş diqqət çəkən digər bir hadisə oldu. Təhlükəsizlik və humanitar əməkdaşlıq mövzuları, tarixən öz mövcudluq hüququ uğrunda mübarizə aparmağı bilən iki ölkə arasında simvolik bir əlaqə olaraq səsləndi.

Xüsusi diqqəti isə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə görüş çəkdi. Azərbaycan təyyarəsi ilə bağlı faciə ilə eyni vaxta təsadüf edən bu görüş həmrəyliyin və dəstəyin təzahürü idi. Zelenski öz mövqeyini bir daha təsdiqlədi: təcavüzkar, coğrafi kontekstdən asılı olmayaraq, cavab verməlidir.

Ancaq ən parlaq diplomatik addım Zelenskinin Slovakiyanın baş naziri Robert Fitso ilə görüşdən imtinası oldu. Bu addım prinsipiallığın nümayişi idi: Ukrayna artıq Moskva tərəfdarı olanlara vaxt itirməyi düşünmür.

2025-ci ildə Davos Forumu iki yanaşma arasında döyüş meydanına çevrildi. Bir tərəfdə "realist sülh" adı altında təcavüzkara güzəşt etmək təklifləri vardı. Digər tərəfdə isə ərazi bütövlüyü, beynəlxalq hüquq və müstəqillik uğrunda prinsipial mübarizə.

Bir tərəfdən, siyasi və iqtisadi cəhətdən müharibənin baha başa gəldiyi Avropa yorulmuşdu. Digər tərəfdən isə yalnız öz torpaqları uğrunda deyil, gələcək nəsillərin işğal və zorakılıq təhlükəsindən uzaq bir dünyada yaşamaq hüququ uğrunda mübarizə aparan Ukrayna dayanırdı.

Zelenski bunu çox açıq şəkildə dedi: "Bizdən güzəşt tələb etmək - təcavüzkara dəstək olmaq deməkdir. Bu, sülh deyil, təslimiyyətdir".

Zelenskinin çıxışı böyük əks-səda doğurdu. Rusiyalı rəsmilər onun çıxışını "təcavüzkar" adlandıraraq tənqid etdilər. Rusiya Federasiya Şurasının beynəlxalq məsələlər komitəsinin sədri Qriqori Karasin onun sözlərini "kobud" adlandırdı. Lakin həqiqi kobudluq Zelenskinin sözlərində deyil, bəzi Avropa liderlərinin müasir dünyanın prinsiplərini satmağa hazır olmasında idi.

Davos 2025 sadəcə bir forum deyildi. Bu, gələcək dünyanın necə olacağına dair mübarizə meydanı idi. Güzəşt axtaranlar arasında Zelenski onlara xatırlatdı ki, ədalətsiz sülh - xəyanətdir. Ukrayna prezidenti təkcə öz ölkəsini müdafiə etmirdi, həm də azadlıq uğrunda mübarizənin sadəcə diplomatik oyun olmadığını sübut edirdi. Bu, həyat və ölüm məsələsidir.

Bu hadisələr fonunda Kiyevin xarici siyasət strategiyasının vacib elementi Azərbaycanla əlaqələrin möhkəmləndirilməsi olaraq qalır. Azərbaycan-Ukrayna münasibətlərinin tarixi, xüsusilə iki əlamətdar səfərdə - 2019-cu ildə Volodimir Zelenskinin Bakıya səfəri və 2022-ci ildə Prezident İlham Əliyevin Kiyevə səfərində özünü aydın göstərdi.

2019-cu ildə Zelenskinin Azərbaycana səfəri sadəcə diplomatik bir hadisə olmadı, iki ölkənin yaxınlaşmasının rəmzinə çevrildi. Liderlər ticarət dövriyyəsinin artırılması, enerji sahəsində əməkdaşlıq və Transxəzər nəqliyyat marşrutunun inkişafı barədə razılığa gəldilər. Zelenski Azərbaycan investorlarının Ukrayna layihələrində iştirakının vacibliyini vurğuladı və bu, iqtisadi qarşılıqlı fəaliyyətin dərinləşməsi üçün bir siqnal oldu.

2022-ci ildə müharibədən bir neçə həftə əvvəl Prezident İlham Əliyev Kiyevə səfər etdi. Bu addım həmrəylik ifadəsi olmaqla yanaşı, Ukraynaya dəstək siqnalı idi. Strateji tərəfdaşlıq haqqında müqavilənin imzalanması enerji, nəqliyyat və humanitar sahələrdə əməkdaşlıq üzrə ümumi kursu təsdiqlədi. Prezident İlham Əliyev Kiyevdə çıxış edərək Ukraynanın ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini təsdiqlədi və hər hansı münaqişənin həllində beynəlxalq hüquq prinsipinin əsas olmasının vacibliyini vurğuladı.

Bu səfərlər iki ölkə arasındakı tərəfdaşlığın möhkəmləndirilməsi üçün əhəmiyyətli mərhələlərə çevrildi. Onlar göstərdi ki, Azərbaycan və Ukrayna ən çətin şəraitdə belə bir-birini dəstəkləməyə hazırdır.

2025-ci ilin əvvəllərində aydın olur ki, Ukrayna Qərbin ambisiyalarının tələsinə düşüb. ABŞ-də administrasiyanın dəyişməsi demək olar ki, heç nəyi dəyişmədi: Kiyev hələ də böyük dövlətlərin geosiyasi mübarizəsinin meydanıdır və burada supergüclərin maraqları Ukrayna xalqının real ehtiyaclarından üstün tutulur. Qərb tərəfindən təqdim edilən maliyyə və hərbi yardım getdikcə daha açıq təzyiqlərlə müşayiət olunur.

Davos Forumunda aydın oldu ki, Avropa münaqişədən yaranan xərcləri azaltmaq məqsədilə getdikcə daha çox Rusiya ilə kompromisə meyl edir. Bu, xüsusilə Almaniya və Fransanın ritorikasında özünü göstərdi; onlar getdikcə daha çox "realist həllər" haqqında danışırlar. Lakin Kiyev dəqiq ifadə edir ki, belə "həllər" təslimiyyət əsasında qurula bilməz.

Və...

ABŞ prezidenti vəzifəsindən Co Baydenin getməsi Amerikanın Ukraynaya qarşı siyasətinin mahiyyətini heç dəyişmədi. Yeni administrasiya üçün Kiyev hələ də Vaşinqtonun qlobal ambisiyalarını həll etdiyi döyüş meydanı olaraq qalır. 2022-ci ildən etibarən ABŞ Ukraynaya 50 milyard dollardan çox yardım göstərib, lakin bu yardımların hər birində gecikmələr, şərtlər və ultimatumlar gizlənib.

Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski Davos Forumunda çıxış edərkən acı ilə qeyd etdi: "Qərb bizim demokratiya uğrunda mübarizəmizdən danışır, lakin real yardım çox vaxt onun təsirini itirdiyi vaxt gəlir".

Belə politoloqlar, o cümlədən Con Mirşaymer heç bir illüziyaya yer qoymur: "ABŞ üçün Ukrayna dünya liderliyi uğrunda mübarizədə sadəcə bir alətdir. Vaşinqton Kiyevi deyil, öz qlobal maraqlarını qoruyur".

Amerikanın bu soyuqqanlı siyasətinin məntiqi Ukraynadakı daxili vəziyyətə xüsusilə acı təsir edir. ABŞ-nin Kiyevə səfərbərlik yaşını 18-ə qədər artırmaq tələbiylə təzyiqi bunun növbəti nümunəsidir. Ukraynanın Baş nazir müavini Olqa Stefanişina bu barədə qeyd edib: "Bu, yardımdan çox, əmrə bənzəyir".

ABŞ soyuqqanlı strateg kimi hərəkət edirsə, Avropa isə müharibədən yorğunluq əlamətləri göstərir. Davos Forumunda kansler Olaf Şolts açıq şəkildə bəyan etdi: "Biz bütün tərəflər üçün məqbul olan sülh yollarını axtarmalıyıq, hətta bu, çətin qərarlar tələb etsə belə".

Bu sözlər Ukrayna üçün xəyanət kimi səslənir. Bu, ədalətə çağırış deyil, Avropanın öz sabitliyi üçün Ukraynanın suverenliyini qurban verməyə hazır olduğunun siqnalıdır.

Amma Ukrayna bunu sülh çağırışı kimi deyil, onu təslimiyyətə məcbur etmək cəhdi kimi görür.

Enerji böhranı və daxili problemlər fonunda Avropa getdikcə daha çox "münaqişənin dondurulması" strategiyasına meyl edir. Lakin Kiyev bu yanaşmanı yalnız Ukrayna üçün deyil, həm də beynəlxalq hüququn bütün sistemi üçün ciddi bir təhlükə hesab edir. Ukraynanın müdafiə naziri Oleksiy Reznikov bu mövzuda çox dəqiq qeyd edib: "Ədalətsiz sülh yalnız yeni müharibədən əvvəl müvəqqəti bir fasilədir".

Ukrayna öz mövqeyində qətiyyətlə dayanır: güzəştlər mümkün deyil. Təcavüzkara qarşı hər hansı bir kompromis, yalnız Moskvaya qələbə gətirməklə qalmayacaq, həm də beynəlxalq hüququn prinsiplərinə inananların hamısını məğlub edəcək.

Davos-2025 göstərdi ki, Ukrayna yalnız hərbi təcavüzə deyil, həm də müttəfiqlərin ona ədalətsiz sülhü qəbul etdirmək cəhdlərinə qarşı müqavimətin simvoludur. Zelenski öz çıxışında vurğuladı ki, Ukraynanın mübarizəsi yalnız onun suverenliyi üçün deyil, həm də beynəlxalq qaydaların dayandığı prinsiplər uğrundadır.

Bütün sınaqlara baxmayaraq, Ukrayna öz mövqeyini müdafiə etməkdə davam edir.

Azərbaycan-Ukrayna tərəfdaşlığı isə tarix boyu ən kritik anlarda öz əhəmiyyətini göstərmişdir. Bu strateji əməkdaşlıq, qlobal çağırışlar şəraitində dayaq rolunu oynaya bilər.

Elçin Alıoğlu
TREND