Marsda zaman daha sürətlə axır: Alimlər fərqi hesabladı

ABŞ-nin Milli Standartlar və Texnologiya İnstitutundan (NIST) olan iki fizik alimin apardığı araşdırma göstərib ki, Marsdakı saatlar Yer kürəsindəki saatlarla müqayisədə gündə orta hesabla 477 mikrosaniyə (saniyənin milyonda biri) daha sürətli işləyir.

Milli.Az xəbər verir ki, bu fərq Albert Eynşteynin Ümumi Nisbilik Nəzəriyyəsi ilə izah olunur. Nəzəriyyəyə əsasən, zaman kütlə və cazibə qüvvəsindən asılıdır. Bu hadisə elmdə "qravitasiya (cazibə) zamanı genişlənməsi" adlanır. Güclü cazibə sahəsində yerləşən saatlar daha zəif cazibə sahəsində olan saatlara nisbətən daha yavaş işləyir.

Marsın kütləsi Yer kürəsinin təxminən onda biri qədərdir. Buna görə də planetin səthində cazibə qüvvəsi daha zəifdir və nəticədə zaman Marsda daha sürətli keçir.

Fiziklər Nil Eşbi və Bijunat Patla Mars üçün yüksək dəqiqlikli zaman ölçmə sistemi hazırlayıblar. Bu tədqiqat əvvəllər Ay üçün aparılmış və zamanın Ayda Yerə nisbətən gündə 56 mikrosaniyə daha sürətli axdığını göstərən araşdırmanın davamı sayılır.

Alimlər bildirir ki, Mars üçün zaman ölçümü aparmaq Aya nisbətən xeyli mürəkkəbdir. Patlanın sözlərinə görə, Ay üçün hesablamalarda Yer-Günəş-Ay arasındakı üçlü cazibə təsiri nəzərə alınırdı. Mars məsələsində isə Yer də daxil olmaqla dördlü cazibə sistemi hesablanmalıdır.

Hesablamaları çətinləşdirən digər faktorlar bunlardır:

Məsafə fərqi: Mars Günəşdən Yerə nisbətən daha uzaqdır, bu səbəbdən Günəşin cazibə təsiri Mars üzərində daha zəifdir.

Orbitin forması: Marsın orbiti Yerinkindən daha elliptikdir, bu da il ərzində cazibə potensialında ciddi dəyişikliklər yaradır.

Dəyişən zaman fərqi: Mars saatları gündə orta hesabla 477 mikrosaniyə irəlidə olsa da, Mars ili ərzində bu fərq 266 mikrosaniyəyə qədər artıb-azala bilir.

Bu cür dəqiq zaman hesablamaları gələcəkdə Marsa planlaşdırılan insanlı missiyalar və planetlərarası rabitə üçün həlledici əhəmiyyət daşıyır. Məsələn, Yer ətrafında dövr edən GPS peykləri də cazibə fərqinə görə gündə 38 mikrosaniyə sürətli işləyir və bu fərq daimi olaraq düzəldilir.

Alimlər vurğulayırlar ki, Mars üçün aparılan bu hesablamalar "avtonom planetlərarası zaman sinxronizasiyası" istiqamətində əsas addımdır və bəşəriyyətin uzun müddət elmi fantastika kimi gördüyü texnologiyalara artıq hər zamankindən daha yaxın olduğunu göstərir.

Lalə Qüdrətova
Milli.Az