“Neandertallar niyə yox oldu?” sualına yeni cavab

Təxminən 40 min il əvvəl nəsli kəsilən Neandertalların yox olmasının səbəbi hələ də tam məlum deyil. Lakin son araşdırmalar bu qədim insanların yox olmasında müasir insanların (Homo sapiens) mühüm rol oynamış ola biləcəyini göstərir.

Milli.Az xəbər verir ki, müxtəlif nəzəriyyələrə görə, Neandertalların yox olmasına ya Homo sapiens-lə aralarında baş verən qarşıdurmalar, ya da genetik və sosial fərqlər səbəb olub. Son ehtimala görə isə, bu fərqlər Neandertalları tədricən zəiflədərək məhv olmalarına gətirib çıxarıb.

Genetik tədqiqatlar göstərir ki, iki növ - Neandertallar və Homo sapiens - təxminən 45-50 min il əvvəl bir-biri ilə cütləşib. Hətta bu gün Afrikadan kənar yaşayan insanların genomunun təxminən 2 faizi Neandertallardan gəlir.

Lakin maraqlıdır ki, mitoxondrial DNT-də (yalnız anadan keçən genetik materialda) Neandertallara aid heç bir iz tapılmayıb. Bu da alimləri yeni suallar üzərində düşünməyə vadar edib.

Zürix Universitetindən Patrik Eppenberger və onun komandası bu sirri izah edə biləcək yeni bir nəzəriyyə irəli sürüb. Onların fikrincə, Neandertal ata və Homo sapiens ana tərəfindən yaranan bəzi qarışıq nəsillərdə (melezlərdə) genetik uyğunsuzluq səbəbindən hamiləlik uğursuz nəticələnə bilərdi.

Alimlər PIEZO1 adlı, qanda oksigen daşınmasında mühüm rol oynayan geni araşdırıblar. Onlar həm Neandertal, həm də müasir insan DNT-sində bu genin iki fərqli variantını - V1 və V2 - modelləşdiriblər.

Nəticədə məlum olub ki, Neandertal variantı (V1) oksigeni daha güclü bağlayır. Bu isə o deməkdir ki, V1 geninə sahib ana, V2 geninə sahib döl daşıyanda, plasenta vasitəsilə oksigen ötürülməsi çətinləşə bilər. Nəticədə, döl az oksigen alar, bu da böyümənin zəifləməsinə və ya düşüyə səbəb ola bilər.

Tədqiqat müəllifləri qeyd edirlər ki, Neandertallar və Homo sapienslər min illərlə birgə yaşayıblar və bu dövrdə az miqdarda olsa da, gen mübadiləsi baş verib. Lakin bu qarşılıqlı əlaqə Neandertallar üçün tədricən çoxalma baxımından mənfi nəticələr doğurub.

Müasir insanların sayca daha çox olması, bu genetik təsirdən onların eyni dərəcədə zərər görməməsini təmin edib.

Bu yeni tapıntı, həm də niyə Neandertallara məxsus mitoxondrial DNT-nin bu gün insanlarda mövcud olmadığını izah edə bilər.

Avstraliyanın Queensland Texnologiya Universitetindən Sally Wasef, bu nəticələri "yaxşı bir baxış bucağı" adlandırsa da, tam mənzərəni izah etmədiyini bildirib:

"Bu genetik uyğunsuzluq Neandertalların yox olmasına tam səbəb olmasa da, ekoloji və sosial amillərlə birlikdə təsir göstərmiş ola bilər."

Lalə Qüdrətova
Milli.Az