Niyə keçmiş miqrantlar yeni miqrasiyanın əsas əleyhdarlarına çevrilir?

ABŞ-da miqrasiya siyasətinin bu gün aldığı sərt istiqamət - qaçqınların illik qəbul kvotasının 2026-cı ilə qədər 7500 nəfərə qədər azaldılması, sərhəd nəzarətinin gücləndirilməsi və prezident Donald Tramp administrasiyasının sərt inzibati addımları - ölkənin sosial-siyasi kimliyində dərin dəyişikliklərin göstəricisidir. Bu dəyişikliklər sadəcə dövlət siyasətinin sərtləşməsi ilə deyil, həm də yeni amerikanların, yəni keçmiş miqrantların kimliyində baş verən dönüşlə bağlıdır.

Milli.Az "Baku Network"da dərc olunmuş məqaləni təqdim edir:

Siyasi qütbləşmə bu gün artıq "vətəndaşlar - miqrantlar" xətti üzrə deyil, məhz miqrant icmalarının içində gedir. Yeni nəsil amerikalılar üçün mənşə faktoru artıq həlledici deyil - sosial status, iqtisadi rəqabət və mədəni legitimlik amilləri önə çıxır.

Miqrasiya artıq humanitar məsələ deyil - hakimiyyətin alətidir

Miqrasiya siyasəti getdikcə daha az hüquqi və humanitar kontekstdə, daha çox strateji və iqtisadi kontekstdə dəyərləndirilir. ABŞ üçün bu, sosial və iqtisadi axınlar üzərində nəzarəti yenidən bölüşdürmək deməkdir. Müasir mərhələdə miqrantların siyasi davranışı onların etnik mənşəyi ilə deyil, amerikan institutlarına inteqrasiya səviyyəsi, gəlir dərəcəsi, təhsil imkanı, dəyərlər sistemi və riskə münasibəti ilə müəyyən olunur.

Miqrantların anti-miqrasiya mövqeyi - paradoks deyil, sistemli nəticədir

ABŞ, İsveçrə, Böyük Britaniya, Almaniya, Kanada və Avstraliya təcrübəsi göstərir ki, cəmiyyətə inteqrasiya olunmuş və iqtisadi resursa sahib olan miqrantlar zamanla daha konservativ siyasi mövqelər tutur. Xüsusən iqtisadi qeyri-sabitlik dövrlərində bu meyil daha güclü ifadə olunur.

Tədqiqatın əsas istiqamətləri
- Qlobal miqrasiya nəzarətinin güclənməsi və onun geosiyasi səbəbləri;
- Əmək bazarında rəqabət amili;
- Miqrant kimliyinin transformasiyası;
- Mənşə ölkəsinin siyasi davranışa təsiri;
- ABŞ-da diaspor səsverməsinin diferensiallaşması və yeni sosial iyerarxiya.

Metodoloji baxımdan tədqiqat institusional və müqayisəli yanaşmaya əsaslanır. Miqrasiya siyasəti dövlət strategiyası kimi təhlil olunur, ABŞ, Avropa və Avstraliya modelləri müqayisə edilir, beynəlxalq təşkilatların və akademik mərkəzlərin məlumatlarına əsaslanan seçici davranışı analizi aparılır.

Bu yanaşma miqrasiya siyasətindəki dəyişiklikləri sadəcə müşahidə etməyə deyil, onların struktur səbəblərini anlamağa imkan verir: dövlət siyasəti, əmək bazarı, mənşə tarixi, mədəni kodlar və institusional assimilyasiya.

Tramp administrasiyasının yeni konteksti

Prezident Donald Tramp ikinci müddətə hakimiyyətə gəldiyi andan miqrasiyanı daxili siyasətin mərkəzinə çevirib. Qaçqın qəbulunun 7500 nəfərlə məhdudlaşdırılması ABŞ tarixində ən aşağı göstəricilərdən biridir. İşçi vizalarının verilməsində məhdudiyyətlər, deportasiyaların artması, sərhəd nəzarətinin sərtləşdirilməsi - bütün bunlar yeni kursun elementləridir.

Əsas impuls seçici sosiologiyasından gəldi. 2024-cü ildə Latın Amerikasından gəlmiş yeni miqrantların 46 faizi Trampa səs verdi. Bu fakt ABŞ siyasətində yeni mərhələnin başlanğıcı deməkdir: miqrantlar artıq Demokrat Partiyasının avtomatik elektoratı deyil.

Eyni meyillər Avropada da müşahidə olunur:
- Almaniya humanitar vizaları kəskin məhdudlaşdırıb və "Taliban"la əfqanların geri qaytarılması barədə danışıqlar aparır;
- İsveçrə, Kanada və Avstraliya aşağı ixtisaslı miqrantlar üçün filtrasiyanı sərtləşdirib;
- Fransada ikinci nəsil miqrantlar valideynlərindən xeyli sağ yönlü səs verir.

Bu gün məhdudlaşdırıcı tədbirlər artıq "reaksiya" deyil, planlı siyasi kursun tərkib hissəsidir.

Assimilyasiya və anti-miqrant mövqeləri: mexanizm necə işləyir

Niyə miqrantlar miqrasiyanın əleyhinə çıxır? Cavab iqtisadi və sosial assimilyasiya mexanizmindədir. Britaniyada aparılan tədqiqat göstərir: yerli əhalinin 83 faizi, 5 ildən çox yaşayan miqrantların 53 faizi, yeni gələnlərin isə cəmi 33 faizi miqrasiya əleyhinə çıxır.

Bu meyl müxtəlif ölkələrdə özünü eyni şəkildə göstərir:
- İsveçrədə miqrantlar məhdudiyyətlərə yerli əhali qədər səs verir;
- Almaniyada miqrant seçicilər AfD-ni dəstəkləyir;
- ABŞ-da respublikaçılara səs verən miqrantların sayı artır;
- Kanada və Avstraliyada köhnə miqrant nəsilləri konservativ baxışları müdafiə edir.

Assimilyasiya prosesi ilə iqtisadi status əldə edən miqrant artıq sistemin bir hissəsinə çevrilir. Onun marağı sərbəst hərəkətə deyil, qazandığı statusun qorunmasına yönəlir. Bu səbəbdən aşağı ixtisaslı yeni gələnlərə qarşı sərt mövqe nümayiş etdirir.

Rəqabət qorxusu və iqtisadi reallıq

Aşağı gəlirli iqtisadiyyatlarda rəqabət qorxusu daha güclüdür. İqtisadi tənəzzül yaşayan bölgələrdə antiimmiqrasiya ritorikası daha çox dəstək tapır. Ən çox qorxanlar isə elə aşağı ixtisaslı miqrantların özləridir.

Lakin ABŞ əmək bazarı üzrə aparılan tədqiqatlar göstərir ki, yeni miqrasiya axınları nə yerli əhali, nə də mövcud miqrantlar arasında işsizlik səviyyəsini artırmır. Əksinə, əmək bazarı çevik şəkildə uyğunlaşır, xüsusilə xidmət və aşağı ixtisaslı əmək sahələrində.

Yəni iqtisadi təsir statistik olaraq neytraldır, amma miqrasiyanın təhlükə kimi qavranılması çox yüksəkdir.

Miqrant axınının daxilində diferensiasiya

Əsas məqamlardan biri budur: miqrantlar nə sosial, nə siyasi, nə də mədəni baxımdan vahid qrup təşkil edir. Əksinə, Avropa və ABŞ-da aparılan tədqiqatlar göstərir ki, miqrant icmaları yerli əhaliyə nisbətən xeyli daha sürətlə diferensiasiyaya uğrayır. Bunun səbəbləri struktur xarakter daşıyır.

Birincisi, miqrasiya dalğaları mənşəyinə görə homojen deyil. ABŞ-da kubalıların 58 faizi, digər Latın Amerikası ölkələrindən gələnlərin isə cəmi 32 faizi mühafizəkar partiyalara səs verir. Almaniyada Şərqi Avropa və keçmiş SSRİ-dən gələnlər ənənəvi olaraq mühafizəkar partiyaları dəstəkləyiblər, son illərdə isə AfD və Sara Vagenknext Birliyi kimi sağ partiyaların elektoratında proporsional olaraq daha çox təmsil olunurlar.

İkincisi, miqrantlar ixtisas səviyyəsinə görə fərqlənirlər. İsveçrədə miqrasiyanın məhdudlaşdırılması təşəbbüslərini ən çox dəstəkləyənlər elə aşağı ixtisaslı miqrantların özləri olub. Onların sosial-psixoloji motivi aydındır: yeni gələnlər əmək bazarında birbaşa rəqib kimi görünür və onların gəlişi artıq möhkəmlənmiş mövqelərin itirilməsi ilə assosiasiya olunur.

Üçüncüsü, siyasi davranışa hüquqi status təsir edir. Qanuni inteqrasiya mərhələsini keçmiş, vətəndaşlıq və daimi yaşamaq hüququ qazanmış miqrantlar məhdudlaşdırıcı siyasəti daha çox dəstəkləyirlər. Onların düşüncəsində vətəndaşlıq bir növ "investisiya" kimi qiymətləndirilir, və bu investisiyanın dəyəri yeni gələnlər üçün sadələşdirilmiş rejimlər hesabına ucuzlaşdırılmamalıdır. Bu baxımdan Trampın sərt miqrasiya siyasəti bu qrup tərəfindən öz sosial mövqelərinin müdafiə mexanizmi kimi qəbul edilir.

Avropa İttifaqının hesablamalarına görə, vətəndaşlıq alma proseduru daha çətin olan ölkələrdə miqrant həmrəyliyi səviyyəsi aşağı olur.

İdentikliyin institusional təbiəti

Müasir miqrasiya tədqiqatları göstərir ki, miqrant identikliyi yalnız mədəni deyil, institusional amillərlə formalaşır. Dövlətin normativ sistemi, əmək bazarının quruluşu, hüquq və öhdəliklərin balansı - bütün bunlar miqrantın kimliyini müəyyən edən əsas çərçivədir.

Bu səbəbdən Fransa, Böyük Britaniya, Kanada və ABŞ-da miqrantlar dövlət institutlarının dəyərlərinə və siyasi mədəniyyətinə yerli vətəndaşlardan daha tez uyğunlaşır. Gallup-un üçillik məlumatları göstərir ki, avtoritar rejimlərdən gələn miqrantlar yerli seçicilərlə müqayisədə 1,7 dəfə çox sağ partiyalara səs verirlər. Beləliklə, deportasiya və məhdudlaşdırma siyasətinin gözlənilməz tərəfdarı kimi məhz inteqrasiya olunmuş miqrant qrupları çıxış edir.

Buna ABŞ-dakı Aleksandr Qudun nümunəsi də simvolikdir. O, deportasiya siyasətini açıq dəstəkləsə də, elə həmin siyasətin qurbanına çevrilib. Bu, təsadüfi epizod deyil - sərt məhdudiyyət mexanizmlərinin universallığını və sistemə inam doğuran "bərabərlik" effektini nümayiş etdirir.

Mənşə ölkəsinin rolu

Mənşə faktoru miqrant davranışının izahında həlledici əhəmiyyət daşıyır. Avtoritar keçmişə malik ölkələrdən gələn miqrantlar adətən sərt miqrasiya siyasətini müdafiə edən partiyalara səs verirlər. Bu, institusional yaddaşla bağlıdır: dövlətin sosial həyata nəzarətinə öyrəşmiş cəmiyyətlərdə bu nəzarət təhlükəsizliklə eyniləşdirilir.

Venesuela, Kuba, Rusiya - bu baxımdan üç tipik nümunədir. Həm ABŞ, həm İspaniya, həm də Argentinada bu diasporlar ardıcıl olaraq mühafizəkar partiyaları dəstəkləyir. Washington Post-un məlumatına görə, ABŞ-da qadın respublikaçılar arasında hər on nəfərdən altısının soyadı slavyan mənşəlidir. Almaniyada da eyni tendensiya müşahidə olunur: Şərqi Avropadan gələnlər sağ partiyalara hətta yerli almanlardan da çox səs verirlər.

Bununla belə, əks istiqamətli nümunələr də var. Sağ diktaturaların hökm sürdüyü ölkələrdən gələn və həmin rejimlərin qurbanı olmuş miqrantlar, əksinə, sol partiyalara meyillidirlər. Məsələn, İspaniyada vətəndaş müharibəsindən sonra milliçi rejimlərin qurbanları sol qüvvələrə, solun qurbanları isə sağlara səs verməyi onilliklərlə davam etdiriblər.

Nəticə etibarilə, miqrasiya siyasəti və miqrantların siyasi davranışı bir-birindən ayrılmaz şəkildə mənşə ölkəsinin institusional tarixindən qidalanır. XXI əsrin ikinci yarısında ABŞ siyasətinin konturlarını məhz "miqrasiya identikləri" arasındakı rəqabət müəyyən edəcək.

Resurslar uğrunda rəqabətin siyasi iqtisadı

Müasir sənaye ölkələrində miqrasiya işsizlik artımına səbəb olmur. Bunu həm ABŞ-dakı kubalı icmasının təcrübəsi, həm Avropa iqtisadi tədqiqatlarının statistikası, həm də Beynəlxalq Əmək Təşkilatının hesabatları təsdiqləyir. Amma ictimai qavrayışda faktlardan çox, təhlükə hissi rol oynayır. OECD-nin məlumatına görə, miqrantlar yeni gələnlərlə rəqabəti yerli əhalidən daha kəskin hiss edirlər, çünki onların sosial kapitalı və dil resursu əmək bazarında daha zəif qiymətləndirilir.

Bu səbəbdən onların reaksiyası humanitar deyil, iqtisadi xarakter daşıyır: prioritet azad hərəkət deyil, mövcud statusun qorunmasıdır. Donald Tramp bu reallığı çox dəqiq oxuyaraq latınamerikalı seçicilər arasında öz bazasını genişləndirə bildi. Tramp tərəfdarı olan miqrantlar anti-miqrant ritorikasını bölüşdükləri üçün deyil, vətəndaşlıq əldə etdikdən sonra miqrasiyanın onlar üçün artıq dəyər daşımadığı üçün ona səs verdilər. Onların diqqət mərkəzində iqtisadiyyat, iş yerləri, kiçik biznesin rolu və vergi siyasəti idi.

ABŞ-da miqrantların siyasi transformasiyası

Ən mühüm nəticə ondan ibarətdir ki, miqrasiya artıq demoqrafik amil deyil, siyasi rekruitinq mexanizminə çevrilib. Diasporlar etnik mənsubiyyətə görə deyil, dövlət institutlarına inteqrasiya dərəcəsinə görə formalaşır. İnteqrasiya yolunu keçmiş qruplar dövlətə daha çox bağlılıq göstərir və məhdudlaşdırıcı siyasəti legitim hesab edirlər.

Latınamerikalı seçicilərin nümunəsi bunu aydın göstərir: Tramp 2016-cı ildə onların 28 faizini, 2020-də 32 faizini, 2024-də isə artıq 46 faizini qazanıb. Bu, təsadüfi sıçrayış deyil - uzunmüddətli tendensiyadır. Latınamerikalılar ABŞ siyasətinin sabit oyunçusuna çevrilirlər və onların seçici davranışını artıq miqrasiya deyil, iqtisadi və dini amillər müəyyən edir.

Qlobal kontekst: məhdudlaşdırma siyasəti beynəlxalq norma kimi

Miqrasiya XXI əsrin əsas geosiyasi və iqtisadi rəqabət sahələrindən birinə çevrilib. İnkişaf etmiş ölkələrin əksəriyyətində dövlətlər miqrasiyanı artıq iqtisadi artım resursu kimi deyil, sosial sabitlik və siyasi proqnozlaşdırıla bilmə mexanizmi kimi dəyərləndirirlər. Bu tendensiya təkcə ABŞ-da Tramp administrasiyasının siyasətində deyil, həm də Avropa, Avstraliya, Kanada, Yaponiya və Körfəz ölkələrində müşahidə olunur.

BMT-nin məlumatına əsasən, 2010-2025 illəri arasında miqrasiya qanunlarını sərtləşdirən ölkələrin sayı 44-dən 92-yə yüksəlib. Bu, məhdudlaşdırıcı siyasətin istisna deyil, qlobal standart halına gəldiyini göstərir. Avropa İttifaqı da 2015-ci il miqrasiya böhranından sonra "açıq miqrasiya" modelindən imtina edib və diqqəti repatriasiya və sosial təminat sisteminə çıxışın məhdudlaşdırılmasına yönəldib.

Böyük Britaniya "Brexit"dən sonra aşağı ixtisaslı miqrantlar üçün qaydaları sərtləşdirdi, Almaniya humanitar vizaları dondurdu və əfqanların deportasiyası ilə bağlı danışıqlara başladı, İsveçrə hələ 2014-cü ildə referendumla məhdudiyyətləri dəstəklədi, Avstraliya isə aşağı ixtisaslı miqrantların payını minimuma endirdi.

Beləliklə, ABŞ bu prosesdə istisna deyil - o, qlobal tendensiyanın ayrılmaz tərkib hissəsidir.

İnstitusional dönüş: humanitar modeldən suveren miqrasiyaya

Beynəlxalq münasibətlərdə son illər müşahidə olunan ən mühüm dönüşlərdən biri - miqrasiyanın humanitar problem kimi deyil, dövlət təhlükəsizliyi kateqoriyası kimi dəyərləndirilməsidir. BMT platformasında getdikcə daha çox ölkə miqrasiya axınlarını dövlətlərin zəifliyinin göstəricisi deyil, xarici təsir və təzyiq vasitəsi kimi şərh edir. Bu, xüsusilə Avropada aydın görünür: Türkiyə, Şimali Afrika ölkələri və Yaxın Şərq dövlətləri miqrasiyadan beynəlxalq gündəlikdə təsir rıçağı kimi istifadə edirlər.

Suveren miqrasiya modeli bu gün liberal yanaşmanı arxada qoyur. Dövlətlər miqrasiya axınlarının həcmini, istiqamətini və tərkibini müəyyənləşdirmək hüququnu öz əllərinə qaytarırlar. Bu, sərbəst hərəkət ideyasının yerini tədricən filtrasiya, seçim və ixtisas əsaslı seleksiya sistemlərinə verməsi deməkdir. Nəticədə, miqrasiya siyasəti artıq böhranlara reaksiya deyil, strateji planlaşdırmanın tərkib hissəsinə çevrilir.

ABŞ üçün geosiyasi nəticələr

Donald Tramp administrasiyasının sərt miqrasiya siyasətinin ABŞ-ın xarici və daxili strategiyasına bir neçə əsas təsiri var:

Birincisi, bu siyasət dövlətin daxili legitimliyini gücləndirir və sosial gərginliyi azaldır. Pew Research Center-in məlumatına görə, son yeddi il ərzində ABŞ əhalisi arasında miqrasiyanın məhdudlaşdırılmasına dəstək sabit olaraq yüksək səviyyədə qalır. Bu, dövlət kursu ətrafında siyasi konsolidasiyanı təmin edən sosial mühit yaradır.

İkincisi, ABŞ-ın gələcək miqrasiya axınlarının keyfiyyət və demoqrafik tərkibini idarəetmə qabiliyyəti artır. Avropadan fərqli olaraq, ABŞ miqrasiya prosesinə selektiv və planlı yanaşır. Bu, əmək bazarının rəqabət qabiliyyətini və texnoloji potensialını qorumağa imkan verir.

Üçüncüsü, ABŞ sərt miqrasiya siyasətini müdafiə edən dövlətlərlə strateji tərəfdaşlıq üçün əlverişli platforma yaradır. Beləliklə, Vaşinqton məhdudlaşdırıcı miqrasiya siyasətinə üstünlük verən ölkələrdən ibarət yeni beynəlxalq blokun formalaşmasına təkan verir. Bu blok yaxın illərdə təhlükəsizlik, iqtisadiyyat və demoqrafiya sahələrində getdikcə daha mühüm rol oynayacaq.

Beynəlxalq paralellər

Müqayisəli təhlil göstərir ki, inkişaf etmiş ölkələrdə miqrasiya siyasətinin nəticələri bir-birinə bənzəyir.
- Almaniyada AfD hərəkatı ölkənin siyasi mənzərəsini tam dəyişib.
- Böyük Britaniyada miqrasiya "Brexit"in əsas amilinə çevrildi.
- Avstraliya və Kanadada miqrantların seçimi modelləri dəyişdirilərək iqtisadi sabitliyə üstünlük verildi.
- Fars Körfəzi ölkələrində isə miqrasiya siyasəti sosial müqavilənin tərkib hissəsidir: xarici işçi qüvvəsinə yüksək asılılıq sərt nəzarət mexanizmləri ilə kompensasiya olunur.

Bu modellər rəqabət aparmır, əksinə, siyasi düşüncənin konvergensiyasını - yəni dövlətin sosial axınların əsas memarına çevrilməsini - nümayiş etdirir.

İnkişaf ssenariləri

Ssenari analizi ABŞ miqrasiya siyasətinin gələcək trayektoriyasını üç istiqamətdə göstərir:

1. Cari kursun möhkəmlənməsi. Sərt miqrasiya siyasəti ABŞ-ın uzunmüddətli strategiyasının dayağına çevrilir. Prioritet - selektiv miqrasiya, filtrasiya və peşə bacarıqlarının nəzarətidir. Bu, daxildə iqtisadi sabitlik və idarəolunan böyümə üçün dayanıqlı platforma yaradır.

2. Hibrid model. Sərt nəzarət aşağı ixtisaslı miqrasiyaya tətbiq edilir, eyni zamanda yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin cəlbi təşviq olunur. Bu, Sinqapur, Kanada və Avstraliya modelinə uyğundur və iqtisadi təhlükəsizliklə innovativ potensial arasında balans yaradır.

3. Liberallaşma. Ən az ehtimal olunan ssenaridir. Bu model humanitar miqrasiyaya dönüş demək olardı, lakin ABŞ ilə Çin arasında insan kapitalı uğrunda rəqabət şəraitində belə dönüş yalnız iri iqtisadi sıçrayış fonunda mümkündür.

Reallıqda birinci və ikinci ssenarilər daha real görünür, çünki onlar inkişaf etmiş iqtisadiyyatların institusional məntiqinə tam uyğun gəlir.

Miqrant kimliyinin strateji transformasiyası

Miqrant artıq siyasətin obyektindən subyektinə çevrilib. XXI əsrin miqrasiya gündəmini əvvəlki dövrlərdən fərqləndirən əsas məqam budur. Miqrantlar miqrasiyaya qarşı çıxırlar, çünki inteqrasiya yolu ilə qazandıqları institusional üstünlüyü qorumaq istəyirlər.

Bu prosesin əsasında mədəni deyil, institusional assimilyasiya dayanır. Dövlət miqrant kimliyinin formalaşmasında əsas qüvvəyə çevrilir. Buna görə də Fransa, ABŞ və Almaniyada miqrantların davranış modelləri bir-birinə yaxınlaşır.

Trampın siyasəti dəyərlərə əsaslanmış siyasət idi. Onu 2024-cü ildə dəstəkləyən latınamerikalılar bunu miqrasiya məsələsinə görə deyil, iqtisadi, dini və mədəni identifikatorlara görə etdilər. Bu fakt göstərir ki, müasir siyasi rəqabət mədəni deyil, institusional və iqtisadi xətt üzrə gedir.

Donald Tramp dövründə ABŞ-ın miqrasiya siyasəti sadəcə idarəetmə mexanizmi deyil, hakimiyyətin yenidən paylanması və elektoratın struktur dəyişimi alətinə çevrildi. Artıq "miqrantlar" dedikdə vahid sosial qrup nəzərdə tutulmur. Miqrasiya humanitar hadisə deyil, strateji idarəetmə kateqoriyasıdır - bunu Avropa, ABŞ, Avstraliya və Kanada təcrübələri də sübut edir.

Assimilyasiya və institusional inteqrasiya bu gün miqrantların siyasi davranışını müəyyən edən əsas faktorlardır. İntegrasiya olunmuş miqrant miqrasiyanı artıq "haqq" deyil, iqtisadi resurs kimi görür və bu resursun ucuzlaşmasından ehtiyat edir. Buna görə də miqrantlar arasında artan anti-miqrasiya əhval-ruhiyyəsi anomaliya deyil - müasir dövlətlərin institusional məntiqinin təbii nəticəsidir.

Demokratik sistemlər miqrasiya ilə üzləşdikdə, cavab mexanizmləri əsasən məhdudiyyət və filtrasiya üzərindən qurulur, hüquqi imkanların genişləndirilməsi yolu ilə deyil. ABŞ, Almaniya və Böyük Britaniya təcrübəsi göstərir ki, miqrasiyanın seçici effekti mədəniyyətlə deyil, sosial-iqtisadi status, hüquqi vəziyyət və əmək bazarında rəqabət qabiliyyəti ilə ölçülür.

Tövsiyələr və strateji nəticələr

Birincisi, miqrasiya siyasəti artıq milli təhlükəsizlik strategiyasının tərkib hissəsi kimi dəyərləndirilməlidir, təkcə humanitar məsələ kimi deyil. ABŞ, Avropa İttifaqı və digər inkişaf etmiş ölkələr artıq bu istiqamətdə hərəkət edir: liberal miqrasiya modelini institusional seleksiya modeli ilə əvəzləyirlər.

İkincisi, dövlət siyasəti miqrasiya axınlarının ixtisas səviyyəsinə, mənşə ölkəsinə, iqtisadi potensiala və institusional uyğunluğa əsaslanmalıdır. Avstraliya və Kanada kimi ölkələrin təcrübəsi - yəni aşağı ixtisaslı miqrantların payının minimuma endirilməsi - bu yanaşmanın praktik səmərəliliyini sübut edir.

Üçüncüsü, dövlətlər miqrasiyanın elektoral və davranış effektlərini nəzərə almalıdır. İnstitusional sistemə inteqrasiya olunmuş miqrantlar artıq siyasi səfərbərlik prosesində mühüm rol oynayırlar. ABŞ üçün bu, o deməkdir ki, miqrant icmaları partiyalar arasında siyasi dəstəyin yenidən bölüşdürülməsində əsas amillərdən birinə çevriləcək.

Dördüncüsü, uzunmüddətli perspektivdə miqrasiya siyasəti beynəlxalq nizamın strukturunu müəyyənləşdirəcək. Miqrasiya axınlarını idarə edə bilən dövlətlər ortaq maraqlara əsaslanan strateji ittifaqlar qurmaq gücünə malik olacaqlar. Bu meyl artıq ABŞ, Almaniya və Fars Körfəzi ölkələrinin siyasətində özünü göstərir.

Beşincisi, nəzarət siyasəti çevik və adaptiv olmalıdır. Keçmiş əsrin liberal modelləri bu gün beynəlxalq rəqabət və insan kapitalı uğrunda mübarizə şəraitində effektivliyini itirib. Müasir dövlətlər miqrasiya sistemlərini humanitar deyil, institusional və iqtisadi məntiq üzərində qurmalıdırlar.

Yekun nəticə

Miqrasiya siyasəti artıq sadəcə insanların hərəkətini tənzimləmək deyil, dövlət strategiyasının əsas aləti kimi formalaşır. Miqrantların siyasi davranışı, inteqrasiyası və demokratik institutlarda iştirakı XXI əsrin beynəlxalq siyasətinin bünövrə faktorlarına çevrilir.

Bu prosesləri idarə edə bilən dövlətlər iqtisadiyyat, təhlükəsizlik və qlobal rəqabət qabiliyyəti sahəsində üstün mövqeyə çıxacaqlar. ABŞ artıq bu transformasiyanın mərkəzində dayanır və yeni miqrasiya nizamının formalaşmasında aparıcı rol oynayır.

Milli.Az