Qərb Azərbaycandakı "uşaqlar"ini necə yemləyir?

Azərbaycanda qərbyönümlü siyasi partiyaların və qeyri-hökumət təşkilatlarının (QHT) maliyyələşdirilməsi ilə bağlı yeni, qeyri-qanuni metodların tətbiqi narahatlıq doğurur. Xüsusilə, Qərb ölkələrinin bəzi səfirlikləri bu prosesdə rol oynayır, yeni üsullar axtararaq, əvvəlki metodların təsirsiz qaldığı şəraitdə yeniliklərə əl atırlar.

Azərbaycandakı Qərb səfirlikləri və onların himayəsində olan şəbəkələr, siyasi partiyaların və QHT-lərin maliyyələşdirilməsi üçün yeni yollar axtarırlar. Ənənəvi metodlar artıq diqqətdən kənarda qalmayıb və cəmiyyətin narazılığı fonunda təsirini itirməkdədir. Bu vəziyyətdə, Qərb səfirlikləri yeni və daha təkmilləşdirilmiş üsullara əl atmağa məcbur olurlar.

Qərbyönümlü radikal müxalifət partiyalarının və QHT-lərin maliyyələşdirilməsində ənənəvi üsullardan biri olan "konvert" üsulu, bu təşkilatlara birbaşa nağd pulun çatdırılmasını nəzərdə tutur. Bu metod, maliyyə vəsaitlərinin konvertlər vasitəsilə ötürülməsi ilə həyata keçirilir. Bu metodun əsas məqsədi maliyyə izlərini gizlətmək və bu təşkilatların fəaliyyətini davam etdirməkdir. Ənənəvi bank kanallarından yan keçərək, bu üsul, nağd pulun izini itirmək və hüquq-mühafizə orqanlarının diqqətindən yayınmaq üçün nəzərdə tutulub.

Son illərdə daha çox tətbiq olunan və narahatlıq doğuran başqa bir metod isə "xidməti müqavilə" üsuludur. Bu metodun mahiyyəti, QHT və ya siyasi partiya nümayəndəsinin MMC (Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət) yaratması ilə bağlıdır. Bu MMC-nin səfirliyə guya hansısa xidmət göstərməsi adı altında fəaliyyət göstərməsi təmin edilir. Əslində isə göstərilən xidmətlər reallığı əks etdirmir və ödənilən vəsait, həmin QHT və ya siyasi partiyanın maliyyələşdirilməsi üçün istifadə olunur. Bu üsul, Gürcüstanda kanalların bağlanması və bank kartlarının nəzarətə götürülməsindən sonra daha geniş yayılıb. Bu metod, hüquq-mühafizə orqanlarının maliyyə izlərini izləməsini çətinləşdirir və qeyri-qanuni maliyyələşdirmənin davam etdirilməsinə imkan yaradır.

Qərb səfirliklərinin Azərbaycandakı siyasi partiyalar və QHT-lərə qeyri-qanuni yollarla maliyyə dəstəyi göstərməsi, ölkənin daxili siyasətinə birbaşa müdaxilədir və cəmiyyətin stabilliyinə ciddi zərbə vurur. Bu metodlar, Azərbaycanın suverenliyini zəiflətmək və ölkədə xarici təsirləri gücləndirmək məqsədi güdür. Belə hallar, cəmiyyətin dövlət qurumlarına və seçilmiş hakimiyyət orqanlarına olan inamını sarsıdır və siyasi parçalanmaya səbəb ola bilər.

Azərbaycanda siyasi partiyalar və QHT-lərin qeyri-qanuni maliyyələşdirilməsi məsələsi ciddi narahatlıq doğurur və bu məsələ dövlətin suverenliyinə və cəmiyyətin stabilliyinə ciddi təhlükə yaradır. Qərb səfirliklərinin və onların himayəsində olan şəbəkələrin tətbiq etdiyi yeni metodlar, cəmiyyətin daha diqqətli olmasını və dövlət orqanlarının bu hallara qarşı ciddi tədbirlər görməsini tələb edir. Azərbaycanın suverenliyinin və dövlətçiliyinin qorunması üçün bu cür fəaliyyətlərə qarşı mübarizə davam etməlidir.

Son illərdə Azərbaycan qanunvericiliyinə zidd olaraq Avropa İttifaqının (Aİ) və digər Qərb qurumlarının qeyri-hökumət təşkilatlarını (QHT) qeyri-leqal şəkildə maliyyələşdirməsi, yerli və xarici dairələrdə ciddi narahatlıqlara səbəb olub. Azərbaycan qanunlarına görə, xarici təşkilatlar yalnız Ədliyyə Nazirliyinin razılığı ilə dövlət orqanlarına və QHT-lərə qrant və ya ianələr ayıra bilər. Lakin təcrübə göstərir ki, Qərb institutları bu qanuni prosedurlara riayət etməyərək, müxtəlif yollarla QHT-lərə və statusu bilinməyən təşkilatlara vəsaitlər ayırır.

Layihələr Qərb dairələri, xüsusilə ABŞ səfirliyi və Aİ institutları tərəfindən maliyyələşdirilir. Bu platforma, əsasən, ultra-liberal, LGBT, feminist və "no war"çı şəxslərin təşəbbüslərini ictimailəşdirmək məqsədilə fəaliyyət göstərir. Həmin layihələr Vətən müharibəsinə qarşı çıxan "no war"çıların iddialarını, LGBT fəallarının fikirlərini yaymaq və bu düşüncələri ictimaiyyətə təqdim etmək üçün bir vasitə rolunu oynayır.
Qərb təşkilatlarınln bu cür layihələri qeyri-qanuni şəkildə maliyyələşdirməsi, təbii olaraq, suallar doğurur. Avropa İttifaqı, əsasən Şərq Tərəfdaşlığı proqramına daxil olan ölkələr, o cümlədən Azərbaycan üçün demokratiya, insan haqları və media mövzularında inkişafı dəstəkləyən qrant layihələr elan edib. Bu layihələrin məqsədi demokratiyanın inkişafına dəstək olmaq olsa da, "ictimai maraq kəsb edən mövzular" adlı bənd daxil edilib ki, bu da müxtəlif növ jurnalist araşdırmalarının maliyyələşdirilməsini təmin edir.

Bununla belə, bu layihələrin həyata keçirilməsində nəzərdə tutulan hədəflər reallıqla üst-üstə düşmür. "İştirak evi" kimi platformalar vasitəsilə Qərb LGBT fəallarının və "no war"çıların fikirlərini yaymaqla Azərbaycan cəmiyyətində liberal dəyərləri təbliğ etməyə çalışır. Bu layihələr, Qərb institutlarının Azərbaycanda cəmiyyətin monolitliyini sındırmaq və milli dəyərləri zəiflətmək istiqamətində səylərinin bir hissəsi kimi qiymətləndirilir.

Qərb fondlarının və təşkilatlarının Azərbaycanda həyata keçirdiyi qrant layihələrinin bir çoxu qeyri-şəffaflıq və maliyyə vəsaitlərinin məqsədyönlü şəkildə qeyri-legitim fəaliyyətlərə sərf olunması ilə xarakterizə olunur. Məsələn, Avropa Şurası sosial, iqtisadi, mədəni və digər istiqamətlər üzrə layihələrə ümumilikdə 8.3 milyon avro vəsait ayırıb. Ancaq bu vəsaitlərin necə xərclənməsi ilə bağlı məlumatlar kifayət qədər şəffaf deyil. Avropa Şurasının hesabatlarında vəsaitin yalnız yarım milyonunun necə paylanması ilə bağlı məlumatlar var. Bu, digər böyük məbləğlərin hara yönəldildiyi barədə ciddi suallar yaradır.
Bu maliyyə axınlarının əsas hədəfi, ölkədə demokratik inkişafı dəstəkləmək əvəzinə, milli dəyərlərə zidd olan icmaların formalaşdırılmasıdır. LGBT və radikal feminist icmalar bu prosesin önündə gedənlərdəndir. Bu icmalar, xüsusilə 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra, Ermənistanın təcavüzünə qarşı Azərbaycanın legitim addımlarını gözdən salmaq, cəmiyyəti parçalamaq və milli birlik ideyasını zəiflətmək üçün fəaliyyət göstərirlər.

Son illərdə Qərb institutları, xüsusilə LGBT və radikal feminist dairələr, Azərbaycan mediasını manipulyasiya etməklə məşğuldur. Onlar, media sahəsində problemləri qabartmaqla, Azərbaycan media qanunlarını gözdən salmağa çalışırlar. Bu məqsədlə, media və ifadə azadlığı sahəsində müxtəlif dezinformasiya kampaniyaları aparırlar.
Avropa İttifaqı öz ərazisində dezinformasiyalarla mübarizə aparmaq üçün ümumilikdə 3 milyard avro ayırıb. Lakin Azərbaycanda bu sahədə kiçik təşəbbüsləri belə media və ifadə azadlığına təzyiq kimi qələmə verir. Bu ikili standartlar Qərbin Azərbaycanda cəmiyyətin demokratiya adı altında manipulyasiya edilməsinə yönəlmiş fəaliyyətlərinin bir hissəsidir.

Aİ-nin və digər Qərb institutlarının Azərbaycanda QHT-lərin qeyri-leqal maliyyələşdirilməsi, milli dəyərlərə zidd olan icmaların formalaşdırılması və media qanunlarının gözdən salınması üçün həyata keçirdikləri fəaliyyətlər, ölkənin daxili işlərinə müdaxilə kimi qiymətləndirilməlidir. Azərbaycan cəmiyyətinin monolitliyini və milli birliyini qorumaq üçün bu qanunsuz fəaliyyətlərə qarşı müvafiq tədbirlər görülməli və cəmiyyət bu cür xarici təsirlərə qarşı maarifləndirilməlidir.
Eyni zamanda Azərbaycanda radikal müxalifətin fəaliyyəti və onun Qərb təşkilatları tərəfindən maliyyələşdirilməsi mövzusu geniş müzakirələrə səbəb olub. Bu mövzu xüsusilə Azərbaycan hakimiyyətinin ölkədə stabilliyin qorunmasına və müstəqil siyasət yürütməsinə qarşı xarici müdaxilələrin qarşısının alınması üçün atdığı addımlar fonunda aktuallaşıb.
... Müxtəlif Qərb ölkələrinin hökumətləri və beynəlxalq təşkilatları, xüsusilə də ABŞ və Avropa İttifaqı, Azərbaycanda müxalifət qüvvələrinə qrantlar və digər maliyyə yardımları verərək, onların siyasi fəaliyyətini dəstəkləyirlər. Bu yardımların əsas məqsədi, Azərbaycanda demokratiya və insan haqları kimi dəyərlərin təbliğ edilməsinə yardım etmək iddia olunur. Çox vaxt bu qrantların müxalifət qüvvələri tərəfindən qanunsuz yollarla istifadə edildiyi, xarici təşkilatların isə bu proseslərə göz yumduğu barədə ciddi ittihamlar irəli sürülür.
Faktlara əsaslanan bir neçə konkret nümunəyə nəzər salaq:

National Endowment for Democracy (NED) - ABŞ-ın bu təşkilatı, dünyada demokratiyanın təbliğinə dəstək vermək üçün yaradılıb. Lakin, Azərbaycanda bu təşkilatın maliyyələşdirdiyi layihələr arasında, müxalifət qruplarının və aktivistlərin siyasi fəaliyyətlərini dəstəkləmək üçün böyük məbləğlər ayrıldığı məlumdur. Azərbaycan hökuməti bu yardımları ölkənin daxili işlərinə müdaxilə kimi qiymətləndirir.

Soros Fondu - Açıq Cəmiyyət Fondu adı ilə də tanınan Soros Fondu, bir sıra post-sovet ölkələrində olduğu kimi, Azərbaycanda da müxtəlif layihələri maliyyələşdirib. Bu fondun vəsaitləri, bəzən radikal müxalif qüvvələrin seçki öncəsi təbliğatlarını və hökumət əleyhinə təşkilatlanmalarını dəstəkləmək üçün istifadə olunub.

Avropa İttifaqı qrantları - Avropa İttifaqı, Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı adı altında müxtəlif müxalifət təşkilatlarına qrantlar ayırıb. Bu qrantların bir hissəsi, hüquqi çərçivədən kənara çıxaraq, radikal müxalifətin maliyyələşdirilməsi üçün istifadə edildiyi barədə ittihamlar var.

Xarici qrantların qeydiyyatsız realizəsinə başlanılıb. Təyinatı şübhə doğuran qrantların Azərbaycanda qeydə alınma proseduru çətinləşdiyi üçün, Azərbaycanda xarici sifarişləri icra edən QHT və KİV-lər üçün donorlar tərəfindən əlavə xüsusi imtiyazlar tanınıb. Yəni, donorlar partnyor QHT və KİV-lərdən tələb etmirlər ki, aldıqları qrantları mütləq şəkildə Azərbaycan qanunvericiliyinə uyğunlaşdırsınlar, Ədliyyə Nazirliyində qeydə dursunlar. Yaxud, qaydalara uyğun olaraq, layihə barədə piar işi aparsınlar. Onlar qrantları qeydiyyatsız şəkildə partnyor QHT və KİV-lərə ötürürlər. Ən məqbul yol qrantların xarici ölkələrdə təqdim edilməsidir. Onlar öz qrantlarını əsasən Gürcüstanda qeydiyyata aldırırlar. "Qrant üçün" ayrılmış vəsaiti Gürcüstanda qəbul edirlər. Sonra həmin vəsaiti kuryerlər vasitəsilə Azərbaycana gətirərək istifadə edirlər. "Soros Fondu"nun, NED və bu kimi digər "müstəqil" donor təşkilatların Azərbaycana yönəlik qrant layihələrini Gürcüstan üzərindən reallaşdırdıqlarına dair yüzlərcə fakt mövcuddur.

Qərb təşkilatları tərəfindən Azərbaycandakı müxalifət qruplarına verilən maliyyə yardımları çox vaxt qanunsuz yollarla ölkəyə daxil edilir. Bu yardımların bir qismi rəsmi qaydalar çərçivəsində hesabatlı olsa da, böyük bir hissəsi qeyri-rəsmi kanallarla müxalif qüvvələrə çatdırılır. Bu proseslərdə əsasən aşağıdakı metodlardan istifadə edilir:

Qeyri-rəsmi bank transferləri - Qrantların və maliyyə yardımlarının bir hissəsi bank hesablarına deyil, üçüncü şəxslərin vasitəsilə qeyri-rəsmi yollarla müxalifət liderlərinə çatdırılır.

Şəxsi görüşlərdə nağd pul ödənişləri - Müxtəlif Qərb diplomatları və QHT nümayəndələri ilə müxalifət liderləri arasında keçirilən şəxsi görüşlər zamanı, nağd pullar şəklində yardımların verilməsi barədə məlumatlar mövcuddur.
"Təhsil" və "tədqiqat" layihələri - Qrantlar rəsmi olaraq təhsil və tədqiqat layihələri üçün ayrılmış kimi göstərilir, lakin bu vəsaitlərin böyük bir hissəsi radikal müxalifətin siyasi fəaliyyətlərini dəstəkləmək üçün yönəldilir.

Azərbaycandakı radikal müxalifət liderləri və təşkilatları ilə Qərb təşkilatları arasında sıx əlaqələrin mövcud olduğu açıq-aşkar görünür. Bu əlaqələr bəzən açıq şəkildə, bəzən isə gizli şəkildə həyata keçirilir. Qərb təşkilatlarının dəstəyi olmadan, Azərbaycandakı radikal müxalifət qüvvələrinin genişmiqyaslı fəaliyyət göstərməsi çətin olardı.
Azərbaycan hökuməti, radikal müxalifətin xarici qüvvələr tərəfindən maliyyələşdirilməsinin qarşısını almaq üçün bir sıra tədbirlər həyata keçirib. Bu tədbirlərə xarici qrantların və maliyyə yardımlarının ciddi nəzarət altına alınması, qeyri-hökumət təşkilatlarının fəaliyyətinə dair qanunvericiliyin sərtləşdirilməsi və müxalifət liderlərinə qarşı hüquqi tədbirlərin görülməsi daxildir.

Orxan Hun
Milli.Az