Amerikalılar düşünür, dünya gözləyir: Harris, yoxsa Tramp?

ABŞ prezident administrasiyasının ən "populyar" fiqurlarından biri, 60 yaşlı vitse-prezident Kamala Harris ölkənin 46-cı prezidentliyi uğrunda mübarizə aparacaq.

Demokratik Partiyanın əsas namizədi qismində o, Respublikaçıların "seçki lideri" Donald Trampa rəqib olacaq.

60 yaşlı, indiyədək Azərbaycanla bağlı bir dəfə (!) olsun belə, açıqlama və ya bəyanatla çıxış etməmiş sabiq prokuror, anası hindus, atası yamaykalı olan Kamala Harris ağır mübarizədə qalib gələ biləcəkmi?

Şərait bundan mürəkkəb və qarışıq ola bilməzdi. Prezidentliyə namizədlərdən biri sui-qəsd cəhdi zamanı az qala həlak olacaqdı, digəri isə istəksiz şəkildə yenidən seçilməkdən imtina etdi və karyerasını başa vurmağa hazırlaşmağa başladı. Bununla belə, ardıcıl həftə sonlarında hər iki partiyanın reaksiyası eyni idi: sevinc.

Bir həftə əvvəl, şənbə günü, keçmiş prezident Donald Tramp qulağında güllə yarasından qan axarkən yumruğunu qaldırıb tərəfdarlarını "döyüşməyə" çağıranda respublikaçılar tarixin gücünə inandılar və ümid etdilər ki, Fatumu gücü sonsuzdur. Ölümdən qurtulan lider ətrafında birləşən Respublikaçılar Partiyasının seçiciləri dərhal narahatlığı qəzəbə, daha sonra isə sevincə çevirdilər.

Ötən bazar günü prezident Co Bayden nəhayət namizədliyini geri götürdükdən bir neçə saat sonra demokratlar ən azı bu kampaniyada onlara yeni həyat verildiyini hiss etdilər. Əksər seçicilərin fikrincə, bu iş üçün çox yaşlı olan fəaliyyətdə olan prezidentin yükündən azad olan partiya, optimizm və ruh yüksəkliyi ilə doldu.

Çikaqoda "Happy Days are Here Again" mahnısının səslərini yenidən eşitmək olardı.

Demokratlar bir vaxtlar respublikaçılar kimi olan ierarxik partiyaya çevrilmiş, təxminən bir aylıq travmadan sonra rahatlıqdan ümidə, sonra isə inama keçdilər: vitse-prezident Kamala Harris bayraqdarı olmalıdır, nizam-intizam təmin edilməlidir, heç bir mübahisəli qurultay və ya daxili müharibə olmamalıdır.

Birləşmiş Ştatların daxili siyasətində hadisələr ildırım sürətilə dəyişir. Hələ iki həftə əvvəl çoxları çılğın Donald Trampın seçkilərdə tam qələbəsinə şübhə etmirdilər - çünki onun rəqibi ölkənin indiki prezidenti, demokratların nominal lideri, "Qoca Co" kimi tanınan Co Bayden idi.

Baydenin mübarizədən geri çəkiləcəyinə və Harrisin namizəd qismində prezident seçkilərinə qatılmaq üçün Demokratik Partiyadan mandat alacağına şübhələnənlər də az deyildi.

İndisə situasiya tamamən dəyişib.

AP-nin keçirdiyi sorğuya görə, Demokratik Partiyanın qurultayının nümayəndələrindən 2500-dən çoxu Kamala Harrisi dəstəkləmək qərarına gəlib. Bu rəqəm, demək olar ki, 4000 nümayəndədən ən azı 1976-sının dəstəyi kimi tələb olunan əksəriyyətdən xeyli yüksəkdir. Bundan əlavə, CNN və digər Amerika KİV-ləri də Demokratik Partiyanın nümayəndələri arasında Harrisin lazımi dəstəyini aldığını bildirib.

Harrisi dəstəkləyənlər arasında partiyanın aparıcı üzvləri də var, o cümlədən, Nümayəndələr Palatasının keçmiş spikeri Nensi Pelosi. Ancaq hələlik Konqresin hər iki palatasının demokrat liderləri bu barədə bəyanat verməyiblər.

Cozef Baydenin seçki yarışından çəkildiyini elan etməsindən sonra, Kamala Harris 24 saat ərzində rekord məbləğdə - 81 milyon dollar ianə topladı. Demokratların Çikaqoda keçiriləcək qurultayında Harrisin rəsmi olaraq namizəd göstərilməsi 19-22 avqust tarixlərində baş tuta bilər.

Kamala Harrisin sürətlə yüksəlməsi və partiya daxilində aldığı geniş dəstək, onu seçki mübarizəsində güclü namizəd kimi göstərir. Bu dinamik siyasi hadisələri izləmək maraqlı olacaq, xüsusilə də Harris'in keçmiş təcrübəsi və hüquq sahəsindəki nailiyyətləri ilə bağlı gələcək planlarını görmək.

Demokratik Partiyanın ali idarəetmə strukturu olan Demokratik Milli Komitə (DNC) Çikaqoda keçiriləcək qurultayı gözləmədək prezidentliyə namizəd nominasiyası prosesini keçirmək qərarına gəliblər. Qurultay nümayəndələri arasında sorğu əsasında keçiriləcək bu olay avqustun 7-də baş tutacaq. Demokratlar bu minvalla K.Harrisin namizədliyinin ştatlardakı bülletenlərdə qeydə alınması ilə bağlı problemlərlə qarşılaşmaq istəmirlər.

Yəni Kamala Harris partiyanın Çikaqodakı qurultayında artıq demokratların əsas, təsdiqlənmiş namizədi qismində tribunaya çıxacaq.

Onun durumu unikaldır: Kamala Harrisə qədər ABŞ-da kimsə prezidentlik kampaniyasını belə gec başlamamışdı. Donald Trampla debatlarlda o, uğursuzluğa düçar riski ilə üzləşə bilər, doğrudur. Amma Kamala Şarrisin əvvəllər prokuror işlədiyini nəzərə alsaq, onun təcrübəsi xilasına çevrilə bilər.

K.Harris həyatının böyük hissəsini senator və ya vitse-prezident kimi deyil, əvvəlcə San-Fransiskonun dairə prokuroru, sonra isə Kaliforniya ştatının baş prokuroru kimi keçirb. Prezident Co Bayden üçün çox uğursuz bitən debatlar başlamazdan əvvəl, o, Respublikaçılar Partiyasının namizədinə qarşı mübarizə aparmaq üçün yaxın çevrəsində platforma hazırlamışdı. Bu proqram Co Bayden üçün hazırlanmışdı, lakin indi D.Trampa uduzan C.Bayden üçün "ev tapşırığı"ndan K.Harris fəal şəkildə istifadə edəcək.

Həmin hazırlıq "zərfi"nin şərti adı artıq bəllidir: "Sabiq prokuror Harris cinayətlərdə suçlanan Trampa qarşı!"

Qızğın seçki mübarizəsi fonunda Amerika sentyabr ayında D.Trampı Stormi Danielsə rüşvət vermə məsələsi ilə bağlı məhkəmə qərarının gözlədiyini unutmayıb. Bundan əlavə, eks-prezidentin hələ iki məhkəmə prosesi var. K.Harrisin hüquq sahəsində peşəkar olaraq, debatlarda Tramp ilə necə davranacağını təsəvvür etmək olar, əgər, əlbəttə, o, bu debatlara razılaşsa.

Kamala Harrisin indiyədək gördüyü işləri və fəaliyyətini amerikalılar bilirlər. O, amerikalıların pullarını qanunsuz istifadə edən kollecləri bağlamışdı. O, böyük banklara qarşı fədakarlıqla mübarizə aparmış və onlardan zərər çəkmiş əmanətçilərə 18 milyon dollar məbləğində kompensasiya ödəməyə məcbur etmişdi.

Kamala Harrisin cinayətkarları məsuliyyətə cəlb etməkdə böyük təcrübəsi var. O, zorakılığa məruz qalmış qadınların hüquqları uğrunda mübarizə aparıb. K.Harris əvvəlcə dairə prokuroru, sonra isə ştatın baş prokuroru kimi Kaliforniyada çoxsaylı döyüşlərin mərkəzində olmuşdur".

Bu təcrübəni Kamala Harris yalnız Donald Trampa qarşı deyil, digər məsələlərdə də istifadə etmək niyyətindədir. O, artıq amerikalı qadınların abort hüquqları uğrunda titanik mübarizəyə başlayıb ki, bu da bütün seçki kampaniyasının ən kəskin mövzularından biridir. Bu mübarizənin nəticələri onun üçün çox böyük ola bilər.

Donald Tramp ölümdən möcüzəvi şəkildə qurtulan və qadına qarşı hakimiyyəti geri qaytarmağa çalışan biri olaraq ölkəyə qayda-qanunu bərpa edə bilən güclü lider - "Amerika kaudilyosu" kimi namizədliyini irəli sürəcək. Bu vaxt demokratlar demək olar ki, K.Harrisə C.Baydenin edə bilmədiyini etməyə məcbur edəcəklər: seçki kampaniyasında D.Trampa, hazırkı prezidentdən daha çox diqqət yetirmək. Birlikdə bir partiya olaraq və ruhdan düşmüş seçiciləri motivasiya etmək şansı ilə K.Harris, seçicilərə D.Trampın xaos və ekstremizmin təbliğatçısı olduğunu və onların 2017-ci ildən bəri bu seçkilərdə rədd etdiklərini xatırladacaq.

Əvvəlcədən hansı bu iki çağırışın üstün gələcəyi aydın deyil. Harrisin qarşısında duran vəzifə indiki vəziyyətdə Trampın dörd il əvvəl qarşılaşdığı vəzifə qədər qorxuducudur - son onilliklərdə fəaliyyət göstərən partiyanın yenidən seçilmək üçün bu qədər çətin bir yol keçdiyi yeganə dəfə. O, sadəcə şüşə tavanı qırmağa can atmır, həm də "qırılmış şüşə"nin, ümidsiz bir partiya tərəfindən irəli sürülmüş fövqəladə namizəddir.

Partiyası tərəfindən ardıcıl üçüncü dəfə seçkilərdə namizəd göstərilən D.Tramp dəmir dəstəyə malikdir və 270 seçici səsi toplamaq üçün K.Harrisdən daha çox şansa malikdir. K.Harris isə milli bülletendə görünmə sayına görə, bu il faktiki olaraq liderlik edəcəyi günlərin sayından azdır.

Bu dinamika, D.Trampın özünü güclü lider olaraq təqdim etdiyi bir mühitdə baş verir - onun hakimiyyətə qayıtmaq arzusu ilə yanaşı, K.Harrisin Demokrat Partiyasının birliyi və seçiciləri motivasiya etmək qabiliyyəti arasındakı mübarizəni göstərir. D.Trampın kampaniyası, xarizması və tərəfdarlarının dəstəyi ilə fərqlənir, lakin K.Harrisin hüquq sahəsindəki təcrübəsi və əvvəlki nailiyyətləri onun mübarizədə üstünlük qazanmasına kömək edə bilər. K.Harris rəqibi D.Trampın keçmiş prezidentliyi dövründəki xaos və ekstremizmi vurğulayaraq, özünü sabitlik və müsbət dəyişikliklərin təmsilçisi kimi göstərməyə çalışacaq.

Seçki kampaniyasının nəticəsi bu iki fərqli yanaşmanın hansının daha təsirli olacağına bağlı olacaq. K.Harrisin vəzifəsi D.Trampın güclü tərəflərinə qarşı çıxmaq və öz liderlik keyfiyyətlərini və vizyonunu seçicilərə inandırıcı şəkildə təqdim etmək olacaq. Bu, ABŞ siyasətinin gələcəyini formalaşdıracaq vacib bir seçki olacaq.

Ümumiyyətlə, ABŞ-ın iki əsas siyasi partiyasından birinin prezidentliyə namizədi olmaq üçün iki yol var. Birinci yol - "öz" adamı olmaq, partiyaya sadiq qalmaq və nüfuzlu yaşlıların mentorluğu ilə tanınmış soyad, Konqresdə təsirli xidmət siyahısı vasitəsilə rəqibləri məğlub etməkdir. Bu yolu iki prezident, Buş və Co Bayden keçiblər. İkinci yol isə - yalnız xarizma və cəsarət sayəsində autsayder olaraq qələbə qazanmaqdır. Bu yolu Barak Obama və Donald Tramp keçiblər. Kamala Harris Baydenin 2024-cü il prezidentlik yarışından çəkilmək qərarından sonra Demokratik Partiyanın namizədliyinə açıq favorit olaraq, birinci qrupa aid edilir. Onun perspektivlərini anlamaq üçün başlayaq: K.Harris - sistemin yetirməsidir, nə provayder, nə də ideoloqdur.

Harris'in Trampa qarşı kampaniyası nə qədər uğurlu olacaq - gec başlanğıc və partiyanın son vaxtlar yaşadığı xaos fonunda? Şübhəsiz ki, 60 yaşında olan Harris 81 yaşlı Baydendən daha yaxşı görünür - amma bu çox aşağı bir ölçüdür. 2017-ci ildə senator olduqdan və Vaşinqtonda məskunlaşdıqdan bəri, Harris debatlar və dinləmələrdə ən yaxşı nəticələr əldə edir, burada onun hüquqşünaslıq sahəsindəki hazırlığı və bacarıqları açıq-aşkar görünür. Senat dinləmələrində o, hətta təcrübəli Respublikaçılar kimi respondentləri də çətin vəziyyətə salırdı, məsələn, Ali Məhkəmə hakimi Brett Kavanonun təsdiqlənməsi və keçmiş baş prokuror Jeff Sessions.

Buna baxmayaraq, onun 2020-ci il kampaniyası uğursuz oldu. Amma sonra o, vitse-prezident debatlarında Mayk Pense qarşısında daha çox hörmətlə dayandı. O, bacarıqlı ianə toplayıcısı kimi tanınır və Baydenin qərargahından böyük bir maliyyə mənbəsi miras alacaq. Harris üçün hazırlıqsız çıxışlar etmək çətinlik yaradır, bu isə siyasi həyatın əsas komponentlərindən biridir. Riyaziyyat müəllimlərinə Venna diaqramları haqqında coşğulu fikirlərinə görə onun üzərində niyə gülündüyünü izah etmək lazım deyil. Trampa qarşı debatlarda o, rəqibini məğlub edə bilər, amma eyni zamanda uğursuzluğa da düçar ola bilər.

Daxili siyasətdə Harris Bayden administrasiyasından miras qalan populyar olmayan reputasiyanı irs alacaq, baxmayaraq ki, onun qəbul etdiyi çip istehsalı və yaşıl enerji sahəsinə yatırımlar haqqında qanun vacibdir. Trampın müttəfiqləri artıq onu immiqrasiya məsələsinin həllində formal rolu ilə əlaqədar "qanunsuzların kraliçası" adlandırırlar. Əgər o, gələn ay qurultayda seçilərsə, Miss Harris birbaşa Trampın immiqrasiya hücumlarını dəf etməli və Baydendən daha cəsarətli daxili siyasət proqramı təqdim etməlidir.

Xarici siyasətdə Kamala Harris özünü transatlantik ənənələrə sadiq bir mərkəzçi kimi təqdim edir və Ukraynaya genişmiqyaslı yardımın tərəfdarı kimi tanınır. Onun milli təhlükəsizlik üzrə məsləhətçisi Filip Qordon - Avropa və Yaxın Şərq üzrə hörmətli bir mütəxəssisdir. Beləliklə, o, Bayden administrasiyasının xəttini davam etdirəcək - ən azından seçki kampaniyası boyunca. Tramp və onun yoldaşı Ceyms Devid Vens fonunda fərq kəskin olacaq: "Amerika xalqının əsas maraqlarında olduğuna əminəm ki, ABŞ uzun müddətdir dünya lideri kimi öz rolunu yerinə yetirməlidir", - deyə o, fevral ayında Münhen Təhlükəsizlik Konfransında bildirmişdi. Son üç il çox çətin keçib və Harris əməliyyat müşavirələri zalında və Oval kabinetdə çoxlu böhranlarla qarşılaşıb, amma vitse-prezidentlərlə tez-tez olduğu kimi, onun qəfil hərbi və ya xarici siyasət böhranlarına şəxsi münasibəti - sirr olaraq qalır.

K.Harrisin mövqeyi misilsizdir: ondan əvvəl heç kim prezidentlik kampaniyasına bu qədər gec başlamayıb. Görünür, şanslar açıq-aşkar onun əleyhinədir. Amma D.Tramp da tarixi olaraq populyar olmayan bir namizəddir və üstəlik məhkum edilmiş cinayətkardır. Buna görə də, K.Harris kimi bir prokuror onun yalanlarını ifşa edə və seçicilərə onun cinayətlərini xatırlada bilər. Qələbə qazanmaq üçün o, partiyanı çətin anlarda birləşdirməli, seçicilərin ürəyini qazanmalı, D.Trampın təhqirlərinə dözməli və əvvəllər məlum olmayan istedadlarını açmalı, bütün çətinliklərə baxmayaraq, kampaniyanı sona çatdırmalıdır. Bir çox cəhətdən o, sıradan bir siyasətçidir. Bununla belə, Oval kabinetdə kifayət qədər sıradan partiyalılar olub, onları seçicilər öz qürurlarını udaraq və daha az ziyanlı olanı seçərək ora göndəriblər.

... Cozef Baydenin prezidentliyinin sonu köhnə Demokratik Partiyanın kökləri liberal ideallar və "sadə insanlar"a qayğı ilə bağlı olan dövrünün sonunu işarələyir. Bayden öz zərərinə olsa da, hazırda kütləvi informasiya vasitələrində və siyasi aparatında üstünlük təşkil edən proqressiv platformaya qoşuldu, lakin o, (ən azından xaricdən) köhnə məktəb adamı və Ruzvelt-Truman-Kennedi demokratik xəttinin davamçısı olaraq qaldı.

Kamala Harrisin hakimiyyətə gəlməsi ilə demokratlar tamamilə öz tarixi köklərindən - işçi partiyası kimi köklərindən uzaqlaşdılar və qəti şəkildə postindustrial proqressist Kaliforniya tipli siyasətə meyil etdilər. Yaşayış səviyyəsini yüksəltməyi əsas prioritet olaraq qoymaq əvəzinə, partiya iqlim dəyişikliyi, abortlar, reparasiyalar və transgender hüquqlarının müdafiəsi kimi məsələlərə diqqət yetirir.

Bu dəyişiklikdən ən çox faydalanan siyasət, ehtimal ki, identifikasiya siyasəti olacaq. Axı, Harrisin karyerası, qadınlığı (xüsusilə, Kaliforniya Qanunvericilik Məclisinin keçmiş spikeri Uilli Braun ilə yaşadığı əlaqə) və feminist ideyaları sayəsində mümkün olub. Onun qarışıq etnik mənşəyi də onun üçün əlavə bir üstünlük təşkil edib.

Bu dəyişikliklər Demokratik Partiyanın təməlini dəyişdirir və partiyanın yeni bir istiqamətə yönəlməsinə səbəb olur. Bayden dövrü partiyanın keçmişə bağlılığını qoruyub saxlayarkən, Harris yeni dövrün və postindustrial siyasətin rəmzi kimi çıxış edir. Bu dəyişikliklər ABŞ-ın siyasi mənzərəsini əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilər.

Elçin Alıoğlu
TREND