Müğənni Sahib Qazaxlı: "Kişinin efirdə yatağını, paltarını nümayiş etdirməsi ..."

Onun hər dəfə ifasını dinləyəndə sözün həqiqi mənasında musiqinin, ifanın sehrinə düşürsən. Söhbət çox istedadlı sənətçimiz Sahib (Qazaxlı) İbrahimovdan gedir. Sahib Qazaxlının repertuarında olan "Belə qəmli dayanma" retro musiqimizi dinləyərkən insan bir anlıq sənətçinin ruh dünyasına düşə bilir. Elə bizi də bu ifa məcbur etdi ki, onunla həmsöhbət olaq. Qonağımız Sahib İbrahimov oldu. Onunla sənət aləmindən danışdıq. 

- Sahib, sənətin  var, repertuarın mükəmməldir. Çox səliqəli ifan barədə də  danışmağa ehtiyac yoxdur. Bəs  nəyə görə gündəmdə deyilsən? Problem nədədir, səndə, yoxsa  bugünkü sənət mühitində?

- Çoxlarının  Sahib Qazaxlı kimi tanıdığı müğənninin həm obyektiv, həm subyektiv səbəbləri var. Mənim bu gün populyar olmamağımın bir çox səbəbləri var. Subyektiv odur ki, bizim kimi təhsil alan sənətçilər o zaman sənət aləminə, peşəkar səhnəyə gələndə qazanc üçün gəlmirdik. Sənəti əxz eləyib tamaşaçıya, xalqa yaxşı bir səviyyədə təqdim etməyi düşünürdük. Hərəmiz bir məmləkətdən, hərəmiz bir kənddən paytaxta gəlirdik ki, sənətə xidmət edək. Məktəb görən, elm görən, eyitim görən sənətçilərdə abır-həya olur. Şəxsən mənim qarşımı kəsən, mənə bir çox hallarda problem yaradan abır-həyam olub. Ustad sənətkar hansısa bir məclisdə iştirak edəndə mən onun qarşısında əlimə mikrofon alıb götürməyə utanırdım, ehtiyat edirdim, hörmət edirdim. İndi o zaman deyil. O zamanlar biz reklama önəm vermirdik. Heç bilmirdik o nə deməkdir. Sən demə, sənətçinin populyar olmağı üçün reklam lazımdır. Bunu bu gün başa düşmüşəm. Reklam sənətçinin karyerasında böyük rol oynayırmış. Əgər təbliğatın güclü deyilsə, reklamın zəifdirsə, sən tanınmırsan, səni bir sənətkar kimi qəbul etmirlər, problem bundadır. Ancaq ən böyük qəbahəti elə özümdə görürəm.

- Qəbahətin, qüsurun  harada olub?

- Həddindən artıq  sənət aləmində utancaqlığım. Abır-həya  saxlamağım, böyük-kiçik yeri bilib  çox vaxt susmağım məni sənət  aləmində göydən yerə vurub. Bunları qorumuşam deyə, geri qalmışam.


"4 il Qarabağ müharibəsində döyüşmüşəm"


- Bu gün peşmansan sənət aləmində abır-həya saxladığına?

- Bilirsiz, necə  peşmanam. Özüm-özümü məhkəməyə verirəm, çarmıxa çəkirəm, özüm-özümə güllələmə kəsirəm, özüm-özümü qınayıram. Mən efirə professional səhnəyə çıxmaq məqsədilə gəlmişəm. İndiki müğənnilərin dilində bu söz dəbə düşüb, professional səhnə deyirlər. Deyirəm ki, ay əzizim, ay bacım-qardaşım, bir klip çəkdirməklə, bir mahnı tutuzdurmaqla professional səhnədə olmursan. Televiziya professional səhnə deyil. Sadəcə, televiziya simanı, vizual görünüşü xalqa çatdırmaq üçün vasitədir. Tamaşaçı efirə baxanda görür ki, filan mahnını oxuyan müğənninin üzü budu, bu filankəsdir. Axı televiziya sənətçiyə səs vermir, sənət vermir. O, sadəcə, tamaşaçıya o sənətin sahibini göstərir. Ona imkan yaradır ki, xalq onu tanısın. O qutunun içində olan üzü görürsən. Professional səhnə başqadır. Mən Mahnı Teatrının solisti olmaq üçün 4-5 ay sınaq müddəti keçdim. Ondan sonra məni teatra qəbul etdilər. İlk dəfə 1996-cı ildə professional səhnəyə çıxmışam. Elə müharibədən sonra da Azərbaycan Dövlət Televiziyasında çalışmağa başladım. Ondan öncə 4 il Qarabağ müharibəsində döyüşmüşəm. Əgər efirə professional səhnə deyirlərsə, mən 1996-cı ildən bu səhnədəyəm. Özümün səhlənkarlıqlarım çox olub. Bu gün başa düşürəm ki, belə olmaq lazım deyilmiş. Bir balaca da olsa haqqını tələb etmək lazımdır. Mən haqqımı heç vaxt tələb etməmişəm. Buna görə də özümü çox geriyə salmışam. Biz də belə tərbiyə almışıq, böyük-kiçik yerini qoruyan, sənətdə mənəm-mənəmlik iddiasında olmayan. Günü bu gün də mən özümü gözə soxmağı bacarmıram. Həmişə məsafə saxlamağa çalışmışam. Səhnədə də həmişə məsafəni, böyük-kiçikliyi nəzərə almışam. Səhnədə olanda tərəf-müqabilimi mütləq düşünmüşəm. Xaricdə, Rusiyada olan konsertlər olub ki, orada tərəf-müqabillərimlə çıxış edərkən görmüşəm ki, yanımdakının səsi işləmir. Həmin mahnını lazımi şəkildə ifa etməyə gücü çatmır. Onda mən də çalışmışam ki, çox zilə qalxmayım. İfa zamanı lazım olan xırdalıqları etməyim. Hansısa bir muğamı ifa edərkən hansısa bir cəh-cəhi, zənguləni vurmayım. Bunları etməmişəm ona görə ki, tərəf-müqabilim pis vəziyyətdə qalmasın.

- Bununla özünə  pislik etmiş olmamısan ki? Bir  başqası bunu sənin üçün edərdi?

- Bu gün başa  düşürəm ki, düz etməmişəm. Səhnəyə  çıxdın, bu, bir meydandır. Özünü  göstərməlisən. Səhnə də bir döyüş növüdür. Burda özünü  göstərməlisən. Ya uduzmalısan,  ya udmalısan. Sənət döyüşünün də öz qanunları var. Mən çox vaxt bu döyüşdə potensialımı tam ortaya qoymamışam, səs imkanlarımı lazım olan yerdə göstərməmişəm. Sən insanlıq edirsən, tərəf-müqabilini pis vəziyyətdə qoymamaq üçün öz bacarığını kölgələmiş olursan. Ancaq sabah o, imkan tapanda səni vurur.

- Şou-biznesin  çirkablığı, sənət aləmində səsi olmayanların səhnəni zəbt etməsi barədə tez-tez danışırdıq. Son vaxtlar isə yavaş-yavaş dövlət tərəfindən də sənət aləminə nəzarət başlayıb. Yəni səsi, istedadı olan müğənnilərimizə qapı açılır. Səncə, bu sənin də zamanın deyilmi?

- Artıq özümə  söz vermişəm ki, bu ildən "rasskrutka" deyilən bir söz var, o taktikadan  istifadə edim. Artıq mən də  başlamışam "rasskrutka"ya. Çünki yaş gedir. Zaman keçir, insan  yavaş-yavaş səhnədə qocalır.  Səhnə isə gəncliyi sevir. Ona  görə də bu illəri qiymətləndirmək, dəyərləndirmək lazımdır. Bu gün hesab edirəm ki, mən illərimi itirmişəm. Gənclik olduqca, sevgi olduqca sənəti ürəklə göstərə bilirsən. Çünki bizim sənət sevgiylə, eşqlə bağlıdır. Eşq, ürək, səs və beyin. Bunlar vəhdət yaradır. Bu olmasa, mümkün deyil. Mənə elə gəlir ki, artıq ciddi musiqilərə, retro-bəstələrə daha böyük maraq yaranıb. Sənət aləmi, ciddi musiqilər öz dövrünü yaşayır. Ölkənin birinci xanımı Mehriban Əliyeva sənətə qiymət verir. Onun dəstəyi sahəsində muğama, ciddi musiqiyə maraq çoxalıb. Gənc istedadlı uşaqlarımız var ki, bu muğam müsabiqəsində üzə çıxarıldı, onlara şərait yaradıldı ki, imkanlarını göstərsinlər. Mənim 15 ildə qazana bilmədiyim populyarlığı onlar bir neçə aya qazana bildilər. O gənclər şou-biznesimizdə olan yalançı istedadı olan, populyar müğənnilərimizdən qat-qat istedadlıdırlar. Hətta "Xalq ulduzu", "Yeni ulduz" müsabiqələrində də istedadlılar üzə çıxdı. Qoy bu müsabiqələr lap SMS yolu ilə keçirilsin. Ancaq istedadı, səsi olanı xalq görür. Mənim kimi bir müğənninin 15 ildə əldə edə bilməyəcəyi reytinqi o istedadı olan gənc əldə edirsə, bunun nəyi pisdir?

- Həm də pedaqoqsuz. Bu gün hamı sənət naminə  sənətə uz tutur, ya ucuz, cılız  yolla populyar olmaq, imkan  qazanmaq, bahalı maşına, evə sahib  olmaq üçün müğənni olmaq istəyirlər?

-  Bilirsiz, hansı  zamana gəlib çatmışıq? Hamı deyir ki, elə bir yerdə yıxılım ki, heç yerim ağrımasın. Bizim  sənətə gələn dövrümüzdə belə  deyildi. Mən o arzu ilə yaşamışam  ki, musiqi təhsili alandan sonra,  hərbi xidmətimi edim, sonra Asəf Zeynallı adına təhsil ocağına daxil olum, sənətin sirlərini tam mənimsəyim, ciddi musiqilər ifa edim, sənətkar olum. İndi isə sənətə gələnlərin 99 faizi düşünür ki, mən nə edim ki, bir-iki ilə populyar olum, maşınım, villam olsun. Məni bütün Azərbaycan tanısın.


"Fikirləşirlər ki, qızı müğənni olsa, bahalı maşında gəzəcək, dəbdəbəli evi olacaq"


- Yəni bu gün  populyar dediyimiz müğənnilər  efirlərdə çıxıb maşınlarını,  villalarını, imkanlarını nümayiş  etdirərkən, gənclərin psixologiyasına  təsir edirlər?

- Birbaşa bu, gənclərin psixologiyasına təsirini  göstərir. Hələ gənc qızlarımızı  demirəm, kişilər ucuz reklamlara can atırlar. Şou-biznesdə olan bir çox kişilər çox üzr istəyirəm, öz yataq yerini millətə göstərir. Efirdə utanmadan deyir ki, bura mənim yataq yerimdi. O populyar kişi müğənniləri yataqlarını, paltarlarını, maşınlarını tamaşaçıya nümayiş etdirirlər. Bir şeyi unudurlar ki, bu paltarı da, idarə etdiyi maşını da, oturduğu evi də xalqın pulu ilə alıblar, indi onu xalqın gözünə soxmaq istəyirlər ki, mənim belə imkanım var. Ayıbdır! Bu, cılızlıqdır! Azərbaycanın elə oğulları var ki, elə evin, maşının beşini birdən ala bilir, səsini çıxarmır. Mən hələ kişilərdən danışıram, xanımları demirəm. Gənc qızlarımız səsi olan-olmayan sənətə gəlir, müğənni olmaq istəyir. Qızlarımız var ki, 16-17 yaşı var, anası deyir ki, mütləq müğənni olmalıdır, populyar olmalıdır. Halbuki gözəl-göyçək, tər-təmiz qızdı. Deyirəm ki, ay anam, ay bacım, qızınızın səsi yoxdu, onun illərini niyə boşa xərcləyirsiz? Qoy bu sənətin dalınca getməsin. Bu qız bir evin anası, bir evin ailə başçısı ola bilər. Deyir ki, yox, müğənni olmalıdır. Onlar elə fikirləşirlər ki, müğənni oldusa, mütləq qızı bahalı maşında gəzəcək, dəbdəbəli evi olacaq, tanınacaq. Axı hamı bilir ki, təkcə səslə, sənətlə varlanmırlar. Mən hələ də başa düşə bilmirəm ki, sənətçilər niyə imkanlarını göstərməyi sevir?

- Bəlkə sizin  də elə imkanınız olsa, göstərərdiz...

- Bəzən mənə deyirlər ki, səndə olsa, sən də göstərərsən. Ancaq yox, heç vaxt göstərməzdim. Kişi yatağını, paltarını kimsəyə göstərməməlidir. Yataq otağı şəxsi həyatıma aiddir. Onu nümayiş etdirmək ədəbsizlik, əxlaqsızlıqdır. Mən onu bacarmaram, bunu özümə yaraşdırmaram. Yataq yeri müqəddəs bir yerdir, ora yalnız sənin şəxsi həyatına aiddir. Ora həmişə gizli qalmalıdır.

- Bəs səncə  niyə sənəti olmayanlar daha  tez populyar olurlar?

- Bu, artıq təbii qəbul olunub. Mən də sənət taleyimlə, bugünkü mövqeyimlə artıq barışıram. Efirə çıxanda mən işlədiyim məkanları əlimdə əsas tutub desəm ki, vaxtilə mən Rəşid Behbudov adına Mahnı Teatrında, digər ciddi mədəniyyət ocaqlarında çalışanda sizlər yox idiniz, hətta sizi o qapının kandarına belə buraxmazdılar, deməli, mən zəif adamam ki, o imkanlardan düzgün istifadə etməmişəm. Özlərinə populyar deyən o müğənnilər o vaxt mənim çalışdığım musiqiçilərlə, musiqi ocaqlarında oxuya bilməzdilər. Ancaq mən oxuyurdum. Bütün bunlara baxmayaraq isə bu gün onlar populyardır. Mən isə o qədər tanınmıram. Yenə də onlar məni vurub-keçdilər. Deməli, mən zəif adamam, onlar isə qoçaqdırlar. Bununla da barışıram. Bu gün mən hər hansı bir televiziyanın qapısını döyəndə, deyirlər ki, tanımırıq, populyar deyilsən. Deməli, bu mənim öz günahımdır, səhvimdir.


"Nevroz olduğum üçün normal yata bilmirəm"


- Televiziya  ilə bu gün də problemlərin  var. Nə deyirlər, səsin, istedadın,  repertuarın əsl sənətkara lazım  olan şəkildədir. Hansı qüsuru  əsas tutub efirə çıxmağa imkan  yaratmırlar?

- Səsi olmayanlara  bu gün qapılar açıqdır. Problem  ondadır ki, mənim sənətə gəlişim  pis dövrə təsadüf etdi. Keçid  dövrünə. Mənim gəncliyim çox  pis dövrə düşdü. Qarmaqarışıqlıq  oldu. Mən 22 yaşında müharibəyə  getdim, 26 yaşında qayıtdım. Bu 4 ilin  özünün insan həyatında, xüsusilə də bir sənətçinin həyatında böyük önəmi var. Bu dörd il mənim psixologiyama ağır zərbələr vurub. Dörd il elə də kiçik zaman deyil. Müharibədən söhbət gedir, orada əsəb, gərginlik, qorxu, müharibənin dəhşəti. Mən əsgərlikdən gələndən sonra bir il səsim işləmədi. Bu, müharibənin mənim psixologiyama vurduğu zərbə idi. Səsim tamamilə batmışdı. Günü bu gün də o zərbənin acısını çəkirəm, əsəblərim yerində deyil. İldə iki-üç dəfə əsəbdən müalicə alıram. Dörd ildə indiki şərait, əmin-amanlıq olsaydı, bəlkə də mən dediyiniz mövqeyimi tuta bilərdim. Sənət aləmində sözümü vaxtında çatdırardım. Mən bu gün nevroz olduğum üçün normal yata bilmirəm. Xüsusilə də noyabr aylarında. Mən kommersiya xarakterli efirləri əslində alqışlayıram. Ona görə ki, bu, bir bazardır, deyir ki, açmışam. İstəyirsən, gəl al. Pulun var, gəl, efir məkanını götür, pulun yoxdur, xoş getdin. Digər kanallar da var ki, o da səni bir dəfə çağırır, bir də beş aydan sonra yadına düşürsən. Deyirsən ki, yaxşı, gəlim oxuyum, deyir ki, keçən ay oxumusan. Kommersiya xarakterli kanalın da öz qanunu var. Deyir, pulun yoxdursa, mən neyləyə bilərəm sənin üçün?


"Desinlər, sənin filan yerin xarabdır, oranı düzəltdirim"


- Pulun yoxdur, ancaq yerinə sənətin var axı...

- Yaxşı, başınıza  dönüm, mən neyləməliyəm? Gedirəm  deyirəm ki, qardaş, sənə qurban, bu, mənim yarımsaatlıq konsertimin diskidir. Soruşuram ki, nə "pritenziya"nız var? Mahnı xoşunuza gəlmirsə, dəyişim. Aranjemanı bəyənmirsizsə, təzələyim. Zahiri görünüşüm pisdirsə, onu da düzəldim. Nə deyirsiz, onu düzəldim. Ya da deyin ki, sən səhnəyə yaraşmırsan, sənin filan yerin xarabdır, oranı düzəltdir, gəl. Ya da səsin yoxdur, bu sənətdən uzaqlaş. Klipim pisdirsə, başqasına, daha peşəkarına çəkdirim. Məsələ burasındadır ki, bunların önəmi yoxdur. Önəmli kommersiya bazarında pulun olmağıdır. Düzdü, sağ olsunlar, dəvət edirlər.

- Bəs niyə  o bazara girmək istəmirsən?

- Mən o bazara  girmək istəmirəm. Ancaq sənətimi  nümayiş etdirmək istəyirəm. Yəqin  repertuarımı izləyirsiz. Mənim  oxuduğum nədir, retro musiqilər.  O mahnılar ki, 30-40 il bundan  qabaq ifa olunublar. Son 15 il ərzində o mahnılara müraciət olunmayıb. Yeni mahnılarım da var. Ancaq istəyirəm ki, unudulmuş mahnıları da ifa edim. Tahir Əkbərin bir mahnısı var - "Gülüb getdi".
(Yeri gəlmişkən  müsahibimiz mahnıların adını çəkdikcə, ara-sıra onlardan bir parçanı da canlı ifa edirdi və hər mahnını ifa edərkən ruhu ilə onu yaşadığını nümayiş etdirirdi. Bu, bir daha Sahib Qazaxlının sənətə olan vurğunluğunun göstəricisi idi).

- Elə bir mahnı  varmı ki, o sizin həyatınızdan  danışır?

- (Fikrə gedib  düşünür). Var. Ümumiyyətlə, çox mahnılar var ki, mənim ürəyimdən xəbər verir. Şəfiqə xanım Axundovanın "Nədən oldu" mahnısı var ki, bu mahnını eşidəndə günü bu gün də həvəslə qulaq asırlar. "Unuda bilmirəm" məşhur retro musiqisi var ki, deyilənə görə, pis oxumamışam.

- Sanki sevgin  daşa dəyib...

- Ümumiyyətlə,  mən romantik insanam. O sevgisiz  oxumaq çox çətindir. Sevməyərək  belə mahnıları ifa etmək mümkün  deyil. Hər hansı bir mahnını  oxumuşamsa, orda sevibən ifa  etmişəm deyə, pis alınmayıb. Sənətkar  onu ruhu ilə yaşamayıbsa, o mahnını mükəmməl ifa edə, tamaşaçıya sevdirə bilməz. Müəyyən milizmalar, xırdalıqlar var ki, müğənni onu ifa edərkən obraz yaratmalıdır. İfa etdiyin 4-5 dəqiqə ərzində sən o obrazı elə inandırıcı ifa etməlisən ki, dinləyici mahnının ruhunu tuta bilsin. Mahnıda deyilir, müraciət edirəm ki, "görüşünə gəlmişəm, belə qəmli dayanma, sevənlərindi dünya, belə qəmli dayanma". Bunları yaşamadan, obrazlı şəkildə ifa etmədən tamaşaçı diqqətini çəkmək mümkün deyil. Azərbaycanda bu mahnını iki böyük sənətkarımız obrazlı şəkildə təqdim edə bilib. Biri Əbülfət Əliyev, biri də Məmmədbağır Bağırzadə. Mən onlardan bəhrələnmişəm.

- Uzun müddət  Muğam Teatrında çalışdın. Eşitdiyimizə  görə, incik düşmüsən. Səninlə bir  müddətdə ora gələnlər Əməkdar  artist fəxri adına layiq görüldülər. Gözləyirdin o adı?

- Hə, uzun müddət  orda çalışmışam. Heç vaxt haqsızlığa  dözə bilməmişəm. Bəlkə də sənət  aləmində uğursuzluqlarım da  bununla bağlıdır. Haqsızlığa susa  bilməmişəm. Bir dostum var, deyir  ki, sən uzun müddət bir yerdə çalışırsan. Vaxtı gələndə ki orda ad verilir, yaxud qabağa getmək mümkündür, sən oranı tərk edirsən. Deyəsən, bu dəfə də olub. Amma deyim ki, gözləmişəm, yox. Mən həmişə sənətimə hörmət etmişəm və düşünürəm ki, nə vaxtsa yaradıcılığım qiymətləndiriləcək. Heç vaxt şan-şöhrət, fəxri ad arxasınca qaçmamışam. Teatrdan da uzaqlaşmağımın yalnız bir səbəbi olub, haqsızlıq. Əgər məndən güclü, məndən istedadlı, səsi olan sənətçiyə qiymət verirlərsə, mən heç vaxt buna paxıllıq etməmişəm. Ancaq məndən sonra gəlib hələ sənətdə sözünü deməyən, səsi olmayan kimisə məndən önə çəkirlərsə, buna göz yuma bilməzdim. Bir şeyə də əminəm ki, Mehriban xanım əsl sənətkarlara, istedadı olanlara dəstəyini əsirgəmir. 

Tahirə Məmmədqızı  
Milli.Az