Allergiyası olan əksəriyyətində məişət tozuna və kif göbələklərinə qarşı allergiya vardır. Ən çox yayılmış allergenlərdən biri - məişət tozudur.
Evin yerləşməsindən, iqlimdən, ilin fəslindən asılı olaraq yaşayış evlərində olan məişət tozlarının miqdarı geniş şəkildə dəyişə bilər.
Məişət tozu - allergenlər toplusundan ibarətdir. Onlardan ən əsası isə məişət tozu gənəsidir. Bu gənələr - adi halda insan gözü ilə görünməyən (bədən diametrləri 0,3 mm) çox xırda ölçüdə olan buğumayaqlılardır (hörümçək kimi). Onlar məişət tozunun xeyli hissəni təşkil edən - insan dərisindən qopmuş olan pulcuqlarla qidalanırlar.
Gənələr əsasən çarpayılarda və yataq dəstlərində (balış, yorğan-döşək və s.) yaşayırlar. İnsan yuxuda olarkən, dərisinin məhz bu əşyalara sürtünməsi nəticəsində öz dərisindən daha çox buynuz qişa pulcuqları xaric etmiş olur. Orta hesabla, yataq döşəyində olan 1 qram tozun tərkibində 2000-15000 sayda məişət gənəsi yaşaya bilər. Yatan insanın bədəni yatağı 20-300 C- dək qızdırır və əlavə olaraq nəmlik də yaradır. Bu isə məişət gənələrinin inkişafı üçün ideal şəraitdir.
Məişət tozuna (həqiqətdə isə gənələrlə) qarşı olan allergiya əksər hallarda öskürək, rinit (zökəm), az-az hallarda isə konyunktivit şəklində təzahür edir. Öskürək tutması xəstə oyandıqda başlayır. Xəstəliyin əlamətləri bütün il boyu qeyd edilir, havanın nəmliyinin daha yüksək olduğu payız və qış aylarında isə xəstələr özlərini daha pis hiss edirlər.
Məişət tozu ilə (yəni gənələrlə) mübarizə aparmaq üçün ən yaxşı üsul öz ətrafınızdan bu allergeni kənarlaşdırmaqdan ibarətdir. Bunu effektiv şəkildə həyata keçirmək üçün isə aşağıdakı şərtlərə əməl etmək tövsiyə olunur:
- Evinizdəki - içərisində yun, pambıq, quş tükü olan yataq əşyaları (yorğan, döşək, yastıq) sintetik ev əşyaları ilə (porolon, poliester, sintefon və s.) əvəz edin;
- Döşək, yorğan, yastıq üzlərini də sintetik materiallarla əvəz edin;
- Qalın şallardan və heyvan dərisindən hazırlanmış əşyalardan istifadə etməyin;
- Otağın döşəməsindən xalça və palazları yığışdırın. Kovrolit linoleumla əvəz edin;
- Ağır pərdələrdən imtina edin. Bu məqsədlə nazik sintetik materiallardan istifadə edin. Pərdələrin elə biçimini seçmək lazımdır ki, onlar qalın büküşlər əmələ gətirməsin (bu büküşlərdə xeyli toz yığılır!);
- Otaqlarınızda toz yığa bilən əşyalarıın sayını (kitab rəfləri, yumşaq oyuncaqlar, divan və kresloların üstünə sərilən qalın örtüklər və s.) mümkün olduqca azaldın;
- Məişətdə qəbul olunduğu kimi - yataq yerlərini sadəcə olaraq yığışdırmaq yox, onları həmçinin, yaxşı-yaxşı havaya vermək də zərurdir. İlin istənilən vaxtında səhərlər - gecə yuxusundan qalxdıqdan sonra yatağınızı yığışdırmazdan əvvəl, otağınızın qapı-pəncərəsini 30-40 dəqiqə müddətinə açaraq otağın havasını dəyişin, yataq ağlarını isə mütləq çırpın. Həftədə 1 dəfə olmaqla yastıqlarınızı, yorğan və döşəklərinizi açıq havada (məsələn, eyvanda) havaya verin. Yataq otağında olan pərdələri, yorğan və döşəklərin üzlərini müntəzəm olaraq yuyun və yataq ağlarını mümkün olduqca daha tez-tez dəyişin.
- Evinizdə təmizlik işləri görərkən tozsorandan tez-tez istifadə edin, döşəkləri müntəzəm olaraq tozsoranla yaxşı-yaxşı təmizləyin və çalışın ki, bu zaman allergiyası olanlar yanınızda olmasınlar. Hazırda satışda, xüsusi taxmaları olan kifayət qədər güclü tozsoranlar vardır ki, onların köməyi ilə yorğan-döşəyi yaxşı-yaxşı təmizləmək olar. Ancaq hətta bu tozsoranlar da məişət tozu gənələrinin hamısını xaric etməyə imkan vermir. Satışda həmçinin, gənələri məhv edə biləcək xüsusi spreylər də satılır. İl ərzində 4-5 dəfə olmaqla mənzilinizdəki yorğan-döşəyi, yumşaq mebeli bu spreylərlə işləmək-təmizləmək lazımdır. Belə işləmədən sonra xalça və ya döşəklərin səthlərini tozsoranla yaxşı-yaxşı təmizləmək lazımdır. Çünki ölü gənələr də diri gənələr kimi eyni allergik reaksiyanı törədə bilərlər.
Gənələr üçün əsas qidalardan biri - yataqda olduğumuz zaman qabıqlanaraq qopan dərimizin xırda hissəcikləridir. Xüsusi yataq örtükləri bu hissəciklərin döşək və balışların daxilinə düşməsinə mane olur ki, bunun da nəticəsində onlarda yaşayan gənələrin miqdarını azalmış olur.
- Ümumiyyətlə, yataq otağlarından başqa, digər otaqlarda da müntəzəm olaraq tozsoranla və nəm əski ilə təmizlik işləri aparmaq lazımdır. Otaqların döşəməsinə, kreslolara, divanlara, pərdələrə xüsusi diqqət verməyiniz tələb olunur.
- Mənzillərinizdə ev bitkiləri saxlamayın.
Bütün bu məsləhətlər həm məişət tozuna qarşı allergiyası olanlara, həm də digər allergiya novləri (qida, kimyəvi maddələr və s.) olan şəxslərə aiddir. Hipoallergen məişət şəraiti - allergiyası olanların sağlamlığının qorunması üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. Ona görə də ailədə allergiyası olan ailə üzvü vardırsa, onun üçün hipoallergen şərait yaratmaq məqsədi ilə hər bir vasitədən istifadə etmək lazımdır.
Milli.Az