Mübarək Ramazan ayının son günlərini yaşayırıq. Mübarək ayın son cüməsinə uyğunlanmış, son cüməsində nəzərdə tutulmuş bir tarix var ki, sanki mübarək ayın fəlsəfəsini özündə əks etdirir. Bu tarix - özlüyündə xüsusi nemət səciyyəsi daşıyır. Həmd olsun Allaha ki, Onun lütfü və inayəti ilə bizlərə bu tarixi dərk etmək tofiqatı verilib.
Dostu-düşməni tanımaq günü
Dinimizin ana xətlərindən biri - İlahi dəyərlər müstəvisində dostluq və düşmənçilik, sevgi və nifrət mövzularıdır. Yəni, mahiyyət etibarilə, insanın digər insanlarla münasibəti, məhəbbət, mehribançılıq, səmimilik kimi dəyərlərin tətbiqi - onların həqiqi durumu, o cümlədən, zülm edib-etməməsi, haqq basıb-basmaması, iyrənc əməllərə aludə olub-olmaması ilə bağlıdır. Axı necə sevməmək olar əziz Allah Elçisini (s) və ümümumiyyətlə kamal daşıyıcılarını? Və necə sevmək olar eybəcərlik daşıycılarını? Allah Təbarəkə və Təala bizləri də, cəmi insanları da dostunu-düşmənini tanıyanlardan qərar versin, inşəallah!
Bu gün - Qüds Günüdür. Qüds günü dostu-düşməni tanımaq günüdür. Bu günü dərk etmək, fərqinə varmaq, həyatımızda yaşatmaq çox mühüm mövzudur. İslami kimliyi olan hər bir insana aid olan mövzudur. Qüds günü haqqında çox söz demək olar. Amma, Qüds günü haqqında ən dolğun ibarə - böyük İslam mütəfəkkirlərinin bəyan etdiyi tezisdir ki, Qüds günü - İslam günüdür. Bu sözdə hər şey əhatə olunub. Misal üçün, deyilə bilərdi İslamın hansısa cəhəti, hansısa bir xüsusiyyəti. Deyilə bilərdi: Qüds günü - oyanışdır, dirçəlişdir. Qüds günü - təvəlla-təbərradır. Allaha dost olanlarla - dost, düşmən olanlarla - düşmən olmaq deməkdir. Bunlar hamısı deyilə bilərdi. Bunların hamısını demək mümkündür və bunlar mahiyyətcə düzgündür. Amma deyilib: "İslam günüdür". Dəqiq tərif verilib. Tam və hərtərəfli tərif verilib. Bu tərif açıqlayır Qüds günü nədir. İslam günü. Yəni, İslam adına nə varsa, hansı cəhət, hansı xüsusiyyət varsa - burada mövcuddur. İslam adına hansı etiqadlılıq, hansı əqidəlik varsa - burada mövcuddur. Bunların hamısı Qüds gününə daxildir.
"Qüds günü - İslam günüdür" sözündə bir artırma yoxdur, mübaliğə yoxdur. Ümumi xarakterli bir çatdırış deyil. Tam mənasında İslam günüdür.
Necə mübarək dinimiz olan İslam, nəzəri və əməli tərəflərdən ibarətdir, Qüds günü də o cürdür. Nəzəri hissə - dərkdən, etiqaddan, anlamaqdan ibarətdir, əməli hissə isə bu fenomeni yaşatmaqdan ibarətdir.
Üsulid-din günü
Bu mənada, biz bu gün İslam günündəyik. Bu gün - İslamın həm nəzəri, həm əməli tərəfinin yaşadılması günüdür. İslam günü olduğundan, Qüds günü - Tövhid günüdür, təkallahlığa etiqad günüdür. Bütpərəstlikdən, digər məxluqlara tapınmaqdan qurtulma günüdür. Hər yerə bağlantıdan qırılıb, "Lə iləhə illəllah"ı iqrar etmək günüdür. Maddi və qeyri-maddi bütlərə "yox!" deyib, bu bütləri dağıdıb, tək olan Allaha bəndə olmaq günüdür.
Qüds günü - nübuvvət günüdür. Həzrət Muhəmmədin (s) Allah Təalanın sonuncu rəsulu olmasına etiqad bəsləmək günüdür.
Qüds günü - imamət günüdür. Peyğəmbərimizin (s) 12 İlahi canişininin yolgöstərən olaraq qəbul edilməsi günüdür.
Qüds günü - ədl günüdür. İlahi ədalətə etiqad bəsləmək günüdür. Hər bir xeyrin Allahdan gəlməsinə, hər bir şərin insanın mənfi əməlinin nəticəsi olmasına etiqad bəsləmək günüdür.
Qüds günü - məad günüdür. İnsanın Qiyamət günündə öz əməlllərinə görə sorgu-suala çəkiləcəyinə, əməllərinin əvəzi olaraq, müafiq surətdə savab və ya cəza almasına etiqad etmək günüdür.
Füruid-din günü
Qüds günü - namaz günüdür. Çünki, o namazın ki, Qüds günü rəngi yoxdur - həmin namaz öz yerində olmayacaq. Hər bir insan ən azı qəlbində bu günlə həmahəngliyi yaşatmalıdır.
Qüds günü - oruc günüdür. Əslində oruc nədir? Pəhrizə öyrədən bir ayindir. Etməməlilərdən çəkinməni, etməliləri yerinə yetirməyi təlqin edən, qəlbi tərbiyə edən bir ayindir. Qüds günündə də insanların nələri etmək və nələrdən çəkinməklə bağlı daha geniş bəyan edildiyi bir gündür.
Qüds günü - zəkat günüdür, xüms günüdür. Qəlbin zəkatı, həmdərdliyin zəkatı günü. İnsaniyyətin zəkatı günü.
Qüds günü - cihaddır. Laqeydlikdən qurtulma cihadı. Bütləri sındırmaq cihadı. Mənəvi buxovlardan azad olma cihadı.
Qüds günü - həccdir.
Qüds günü - təvəlla-təbərradır. Mövqeyini izhar etmək günüdür. Həccə gedənlər həcc işlərini yerinə yetirdikdən sonra "bəraəti-müşrikin" əməlini yetirməsə - dostları, düşmənləri bəlli etməsə və bünü əqlani olaraq, şüurlu olaraq etməsə - həcci o qədər də keyfiyyətli olmaz. Yüksək standartlara cavab verməz. Və imanlı insanlar böyük şövq və intizarla həcdə həmin əməlin yerinə yetirilməsini gözləyirlər. Allah Təalanın dini ilə beyətlərini təzələmək, zəlilliyə "yox!" demək fürsətini gözləyirlər. Məzlumların yanında olmaq fürsətini gözləyirlər. Hacılar həcdə təvaf edirlər, səy əməlini yerinə yetirirlər, digər vacibi ayinləri icra edirlər. Amma "bəraəti-müşrikin" əməli bunlara bir növ ruh verir, bu ayinlərdə olan simvolluğu dərin məna ilə təsbit edir. Yerinə yetirilən əməllərin mahiyyətinə, fəlsəfəsinə varmağa imkan yaradır. Şüurla, agahlıqla edilməsinə rövnəq verir. Bu mənada görürük ki, imanlı insan həcc əməllərini tam kamilləşdirmək üçün "bəraəti-müşrikin" əməlini intizarla gözləyir və böyük şövqlə yerinə yetirir.
Mübarək Ramazan ayı da belədir. Ay boyu insan günün müəyyən hissəsini ac qalır, susuz qalır, digər işlərdən çəkinir. Bunlar insanda bir mənəvi hal yaradır. Bütün yaşayış vəziyyətində tək maddi deyil, qeyri-maddi məsələlərdə etməliləri edir və etməməliləri etmir. Və bu ayın sonuncu cüməsində "Qüds günü"nü qeyd edir. Bu, mübarək İlahi ziyafətin xüsusi rəngidir, çalarıdır. Xüsusən də, əhyalardan sonra olması da bu ruhi yüksəlişi bir növ yeni tərkiblə zənginləşdirir.
Qüds günü - əmr-be-məruf və nəhy-əz-münkər günüdür. Yaxşılıqlara dəvətin və pisliklərdən çəkindirmənin günüdür. Əslində, əmr-be-məruf və nəhy-əz-münkərin zirvəsidir. Ən bariz formalarındandır.
Vətən günü
Qüds günü - hər bir müsəlmanın, islami kimliyə malik olan bir kəsin günü deməkdir.
Qüds günü - hər bir İlahi aşiqin sevgi dolu intizarda olması deməkdir.
Qüds günü - Qarabağ, Kəşmir, Yəmən, Suriya, Bəhreyn, İraq, Əfqanıstan və digər islami yaraların dərdinin fərqinə varmaq deməkdir.
Qüds günü yalnız bir coğrafi anlama aid deyil.
Qüds günü - Vətən günüdür. Darül-İslam günüdür.
Qüds günü - bütün işğal olunmuş torpaqların bir rəmzidir.
Hər şey öz yerinə qayıdacaq. Bir gün Qüds də müsəlmanlara qayıdacaq. Bir gün Qarabağ da müsəlmanlara qayıdacaq. Bu, birmənalıdır. Nə vaxt qayıdacaq? Bu, bizlərdən asılıdır. Bizlərmi şərəflənəcəyik bu yolda, bizdən sonrakılarmı? Biz gərək üzərimizə düşən vəzifələri yerinə yetirək. Ağılla, dərrakə ilə, düşüncə ilə, Allaha bəndəliyə yönəlik nəzərlərlə. Xüsusən də bugünümüzdə. Qarabağla bağlı bir çox insanlar pessimist ovqatda olanda ruh yüksəkliyi ilə, inamla gələcəyə baxıb, təklifini icra etmək çox mühümdür.
Ən ağrıdıcı sual budur ki, bəs necə oldu Qüds işğal olundu, Qarabağ işğal olundu, digər torpaqlar işğala məruz qaldı? Necə oldu ki, bu zəlillik baş verdi? Nədən vəhdətdən uzaq, kamillikdən, üstün dəyərlərlər daşıyıcılığından, bəşəriyyətə bir cəm olaraq ən üstün nümunə olmaq durumundan uzaq düşmüşdür? Fərdlərlə işimiz yox - müsəlman ümmətinin içərisində elə dühalar vardır, elə böyük şəxsiyyətlər olub və vardır ki, misli tapılmaz. Amma ümumilikdə camiənin durumu nədən bu gün belə acıdır? Axı, Allahın bəşəriyyətə hidayət üçün göndərdiyi Müqəddəs Kitabda, "Ali-İmran" surəsinin 110-cu ayəsində Rəbbimiz bildirir:
"Siz (müsəlmanlar), (Allah tərəfindən dünyanın) insanlara zahir olmuş ən yaxşı ümmətisiniz, bəyənilən işə əmr edir (dəvət edir) və çirkin işdən çəkindirirsiniz. Və Allaha (nazil etdiyi şeylərdə) iman gətirirsiniz".
Nələri unutdu, nələrə riayət etmədi ümmət ki, Rəbbi tərəfindən müəyyən edilmiş bu cür yüksək standartlara yiyə dura bilmədi?
Niyə çox qısa müddətdə dünyanın böyük hissəsini öz mənəviyyət nuru ilə işıqlandırmış böyük bir ümmət, bu duruma düşdü? Özü də bəzi təxribatçıların bildirdiyi və bəzi cahillərin təkrar etdiyi kimi "qılınc gücünə" yox, məhz zatında olan böyük göndərişləri, insan şəxsiyyət və ləyaqətinə verdiyi qiyməti, dəryalartək elmi, bərabərlik, ədalət, hüquqların toxunulmazlığı kimi yenilməz nurani həqiqətlər hesabına yayılmışdır İslam! Peyğəmbərimizin (s) göstərdiyi yolla yayılan İslam, yüzillər keçməsinə, qanlı-qadalı olayların cərəyan etməsinə baxmayaraq, insanların əqidəsindən nəinki itmir, hətta inanc əhlinin sayı günü-gündən artmaqdadır. İslam torpaqları deyil, qəlbləri fəth edir.
Ümmətlərin ən üstünü necə olmaq?
Yaxşı, bəs nədən milyonların qəlbini fəth edən bu mübarək təlimin bugünkü daşıyıcıları Həzrət Peyğəmbər (s) və Əhli-Beytinə (ə) xas yüksək sifətləri özündə əks etdirmək durumundan bu qədər fasilə vermiş?
Əziz Rəbbimiz tərəfindən belə yüksək qiymətləndirilmiş bir ümmət, nədən bu gün belə acınacaqlı duruma düşmüşdür?
Cavabı ayənin özündə görürük. Diqqət yetirsək, ayədə göstərilmiş çox yüksək məqama yetişməyin mübarək şərtləri göstərilir: yaxşılıqlara dəvət etmək və pisliklərdən çəkindirmək. Məhz kamilləşmə proqramının ümdə şərtlərini həyata keçirməyin bəhrəsi olaraq, bu gözəl əməllər sayəsində ən yüksək səviyyəyə yetişmək olar. Müsəlman ümməti o zaman ən üstün dərəcəyə yetişir ki, toplumun içərisində gözəl xüsusiyyətlərə dəvət var, çağırış var və pis, rəzil keyfiyyətlərin ifşası var, bunlardan çəkindirmək var. Laqeyd toplumlarda, insanların özlərini və ətrafdakıları islah etmək istəyi ilə tarazlanmamış toplumlarda yüksək standartlardan danışmaq gərək olmur.
Eyni zamanda, bu əməlləri həyata keçirməyin bünövrəsi də göstərilir: Allaha iman gətirmək. Əməllərin hamısının yalnız o zaman mənası vardır ki, bunlar imanın yenilməz əsasındadır. Allaha bağlılıq olmayan yerdə vücudi islahat yoxdur. Belə islahat olmayan yerdə isə ən üstün ümmət olmaqdan söhbət gedə bilməz. Deməli, dinimiz tərəfindən təqdim edilmiş ümmətlərin ən üstünü olmaq qiymətinə yalnız o zaman yetişmək olar ki, burada Allaha qəlbən iman gətirilsin, bu imanın təzahürü olaraq, dəyərlər yaşadılsın və bu dəyərlər ictimada təbliğ edilsin. Bununla yanaşı, cəmiyyətdə pisliklərin qarşısını almaq üçün işlək mexanizmlər, institusional əsaslar düzənlənsin. İctimai qınaq, ictimai etiraz kimi vasitələr hesabına cəmiyyətdə eybəcərliklərin, haqq pozmalarının yer almasına imkan verilməsin. Və çox əhəmiyyətlidir ki, bu proses dinamik və mütəmadi səciyyəli olsun, kampaniya xarakteri daşımasın.
Lakin, mübarək dinimiz yolu sadəcə bəyan etməklə kifayətlənməmişdir. Bu yola gətirən əməli reseptləri yetərincə təqdim etmişdir. Belə mübarək reseptlərdən birini Peyğəmbərimizdən (s) nəql edilən hədisdə görürük: "Mənim ümmətimin ən yaxşıları - onların dünyaya daha etinasızları və axirətə daha çox can atanları, axirət arzusunda olanlarıdır".
Dinimiz dünyaya az bağlılığı olanları ümmətin ən yaxşıları hesab edir. Burada dərin fəlsəfə açıqlanır: dünyanın müvəqqətiliyinin fərqinə varanlar, dünya həyatının sınaq xarakterli olmasını dərk edənlər - həqiqi dəyərləri anlayanlardır. Rasional yanaşma ötəriyə etinasızlığı və əbədiyə diqqəti tələb edir. Kim edə bilər ki, imtahan məkanına dərin bağlanma nümayiş etdirsin? Ancaq durumunu, haradan gəldiyini, harada olduğunu, haraya getdiyini təhlil etməyən insan. Düşünən insan ötəri, müvəqqəti kateqoriyalardan yapışıb, həqiqətdə diqqət yetirməli olduğu işlərə səhlənkar yanaşmaz.
Qırmızı xətləri keçməyən, haramlara aludə olmayan, əsas hədəfi - insani missiyasını unutmayan şəxs - nicat tapacaqdır. İnsan yaşlandıqdan sonra, öz durumunu təhlil etmək, vücudi axtarışlara, yeniləşməyə olan meyilləri xeyli zəifləiyr və çətinləşir. Odur ki, cavan olarkən insan bu imkanları əldən qaçırmamalıdır.
Müsəlmanın xüsusiyyətləri
Həzrət Rəsulullahdan (s) nəql edilən digər bir hədisdə dinimiz nicata yetişməyin, xeyirdə olmağın universal metodologiyasını təqdim edir: "Mənim ümmətim nə qədər ki, bir-birini sevir, əmanəti (sahibinə) qaytarır, haramdan çəkinir, qonağı əziz tutur, namaz qılır və zəkat verir - həmişə xeyir içində olacaqdır".
Gördüyümüz kimi, ümmətin gözəl durumunun mövcudiyyatı bir neçə şərtdən keçir: burada insanlar arasında qarşılıqlı məhəbbətin, səmimiliyin olması, cəmiyyətdə etimad ab-havasının hakim kəsilməsi, qırmızı xətlərin gözlənilməsi, ünsiyyət və əlaqələrin yaşadılması, əliaçıqlıq və səxavət kimi keyfiyyətlərin qiymətləndirilməsi, kasıbların, ehtiyaclıların xeyrinə zəkat verilməsi və ən ümdəsi - bunların gündəlik ibadət kimi insanı Allaha bağlayan möhkəm bünövrənin üzərində bərqərar olunması kimi mübarək şərtlər göstərilir.
Və zaman ki, İslam ümmətinin böyük hissəsi Allahı, imanı, həqiqi dəyəri, kamalı deyil, ötəri şeyləri öz məhəbbətinin hədəfi seçdi - əzəmətini itirmiş oldu. Həzrət Peyğəmbərdən (s) nəql edirlər: "Mənim ümmətim dünyanı böyük bilən zaman Allah İslamın əzəmətini ondan alar!".
Bəs nədədir nicat?
İnancına sahib çxmalıdır ümmət!
12-ci İmamın (ə.f) qeybi dövründə yaşayırıq. Müsəlman anlamalıdır intizar fəlsəfəsini, yaşamalıdr bu dəyərlərlə!
Peyğəmbərimizdən (s) nəql edirlər: "Mənim ümmətimin ən üstün işi - fərəcin intizarında olmaq və Allahdan onun baş verməsini istəməkdir".
İntizar - dayanaqlıq, durğunluq, sükut deyil. İntizar - hərəkətdir, insanın bütün vücudu ilə haqqın bəyanıdır, insanın iradəvi, şüurlu surətdə haqqı diləməsidir.
Həzrət Rəsulullahdan (s) nəql edirlər: "Məni haqq olaraq müjdəçi kimi göndərənə /Allaha/ and olsun ki, o, /12-ci İmam/ qeybdə olanda onun İmam olması əqidəsində möhkəm duranlar qırmızı kükürddən də az tapılar".
Çox ayıldıcı bir xəbərdarlıqdır! Allah Təala bütün iman əhlini həqiqi müntəzirlərdən qərar versin, inşəallah!
Allah Təala tofiqat əta etsin ki, bu həqiqətlər insanlarımızın yaşam tərzində öz yerini tutsun. Tezliklə Qarabağ və Qüdsdə azan səsləri eşidilsin. Tezliklə millətimiz, ümmətimiz öz yüksək durumunu bərpa edə bilsin. Amin!
Hacı İlqar İbrahimoğlu,
ilahiyyatçı-filosof
Milli.Az