Sevilməyə ən layiq heyvan hansıdır?
23 Mart 2011 09:10
İnsanın təbiətə və heyvanlara məhəbbəti barədə yüz minlərlə əsər, məqalə, dissertasiya yazılıb, dastanlar və bayatılar qoşulub, sənədli, bədii və multi filmlər çəkilib. Bütün əsər və sujetlərdə məhəbbətin ünvanı olaraq ceyran, cüyür, maral kimi yaraşıqlı heyvanlar, at və köpək kimi sədaqətli canlılar, göyərçin və bülbül kimi eşq rəmzi quşlar və sair göstərilib. Doğru da göstərilib, düz sözə nə deyəsən? Amma hər zaman olduğu kimi, ciddi bir ədalətsizliyə yol verilib. Bəlkə də bilərəkdən deyil, xəbərsizlikdən bu xəta törədilib.
Əslinə baxsan, ilk baxışda heç kimin ağlına gəlməz, lakin dərindən düşündükdə həqiqəti dərk etmək olur. Həqiqət odur ki, sən demə insanın ən böyük məhəbbət bəslədiyi heyvan uzunqulaq imiş. Gülürsünüz. Türkiyənin Muğla vilayətinin Milas rayonundan olan 32 yaşlı inşaat işçisi və 12-15 yaşlarında 3 qaqaş da vaxtilə gülürmüş. Elə ki, düzəngahda otlayan alagöz, qaraqaş uzunqulağı görüblər "Eyvah, bu nasıl aşk?" deyə atılıblar eşşəyin üzərinə. Üzərinə deyərkən, belinə deyil ha, arxasına. Əvvəlcə, "ağsaqqal" tayları, ondan sonra da "körpə eşşəksevərlər" heyvanla necə eşq yaşayıblarsa, dördü də and içib ki, bundan sonra insanla evlənmək yoxdur. Deyilənə görə, sonda bir-bir uzunqulağın boynuna sarılıb, "Yaşadığımız sevgiyə və bu gözəl günə görə, sənə təşəkkür edirik, ey gözəl sevgilim" deyə minnətdarlıq ediblər.
Amma, hadisədən xəbər tutan cəmiyyət və rəsmi dairələr "aşıq-məşuq məhəbbətinin" əslini anlamayıblar. Tələsik özünü hadisə yerinə yetirən Heyvanları və Təbiəti Qoruma Dərnəyinin başqanı Meliha Təkin və polislər yazıq heyvanı darta-darta ekspertizaya aparıblar. Və alınan ekspert rəyində ulağın 4 nəfər tərəfindən təcavüzə məruz qaldığı, zorlama nəticəsində heyvanın yeriməkdə çətinlik çəkdiyi göstərilib. Dərhal operativ əməliyyat-axtarış tədbirlərina başlanaraq, gədələrin abisi 32 yaşlı inşaat işçisi Z.A. həbs olunub, digərlərinin axtarışı isə davam etdirilir. Dediyimiz kimi, ortada ciddi anlaşılmazlıq və ədalətsizlik yaşanıb. Əgər heyvanın dili olsaydı, çox güman ki, "Mən Z.A-nı və o biri zarazaları sevirəm, heç kim məni zorlamadı, biz eşq yaşadıq" deyə fəryad edərdi. Dili olmadığından eşşəyə zorlanmış damğası, qaqalara isə təcavüzkar ləkəsi yapışdırıldı.
Bunları yaza-yaza uşaqlıqda müşahidə etdiyim daha bir "eşq" səhnəsi gözlərim önündə canlanır. 13-14 yaşındaydıq və hansısa bayram gününün səhərisi kəndin arasında dolaşırdıq. Yuxarı məhəllədəki evlərdən birinin qarşısından keçərkən yanıqlı ağlaşma və acıqlı qadın səsi eşitdik və nə baş verdiyini anlamaq üçün hasarın üstünə tullandıq. 40 yaşlı İ.B xala 15 yaşlı oğlu Ə.B-ni kəndirlə həyətdəki dirəyə sarımış və nar çubuğu ilə mələdirdi. Çubuq hər qalxıb-endikcə də "Köpəyoğlu, evlənmək istəyirsənsə, adam balası kimi xəbər ver, sənə arvad alaq. Daha o yazıqdan nə istəyirdin?" deyə lomba ilə oğlunun üzünə tüpürürdü. Əvvəl-əvvəl heç nə anlamadıq. Lakin qonşu uşağın hırıldaya-hırıldaya "Gecə tövlədə eşşəyi o məsələ elədiyi yerdə anası üstünü alıb" deməsindən sonra yerə uzanıb, düz yarım saat gülüşdük.
Bütün bunlardan göründüyü kimi, insanın eşşək "məhəbbəti" zamana və məkana baxmaz. İstər 8-ci əsrin İspaniyasında olsun, istər 15-ci əsrin Mozambikində, istərsə də 21-ci əsrin Türkiyə və Azərbaycanında, bu "sevda" ölməz. Niyə də ölsün axı? Romantik şairlərin və xəyalpərəst filosofların sevdikləri heyvanların eşşəkdən nəyi artıqdır ki? Guya türkiyəli Z.A və azərbaycanlı Ə.B bu yazarlardan az bilir? Xeyr. Birincilərin sevgisi virtual və xəyalidir. Bizim qəhrəmanlarsa praqmatik olduqlarından "məhəbbət dənizinə" kənardan baxıb, həzz almaqla kifayətlənmirlər, birbaşa o dənizdə üzməyi tərcih edirlər. Tərcihlərində haqlı olduqlarını sübut etmək üçün də aşağıdakı müqayisəni arqument gətirirlər:
Çoxluğun sevdiyi heyvanların bir qismi sadəcə kənardan baxıb, yerişinə-duruşuna heyran olmağa yarayır. Digər qisminin minilmək və ya həyəti qorumaqdan başqa peşəsi yoxdur. Başqa bir qisminin də ya səsinə vurulursan, ya rənginə. Amma baxın ki, ala göz, qara qaş, zərif yeriş, incə su içmə mədəniyyəti uzunqulaqda. Arabanın altında daşıdığı yükü o biri heyvanların cəminə yükləsən daşıya bilməz, anqırtısına isə cümlə heyvanatın səsi çatmaz. Ən əsası isə... Subaylıqdan əzab çəkənlərin nəzərinə: Pulunuzu boşuna ora-bura xərcləməyin, Z.A ilə Ə.B-dən sənətin incəliklərini öyrənin və...
İndi gördünüz, eşşəyə olan məhəbbətin kökündə hansı sirrlər yatırmış?
Nihat Tur
Milli.Az