Erməni alimləri DNT araşdırma layihəsini niyə dayandırdılar?
Hovann Simonyan adlı bir erməni var, Beyrutda anadan olub, iqamət etdiyi yer İsveçrədir, gah Avropada yaşayır, gah da Amerikada. Bir neçə dil bilir, maraqlı layihələr həyata keçirir. Son layihəsi isə DNT testləri olub, yəni insanların hansı millətə, hansı xalqa aid olması ilə bağlı araşdırmalar aparıb. Laboratoriya analizləri və s...
DNT - insanın genentik soyunu təyin etmək üçün elmi, laboratoriya üsulu ilə aparılan testdir. Bir çox ölkələrdə belə gen laboratoriyaları mövcuddur.
Bu işin gərəkli və ya gərəksiz olduğu ilə bağlı heç bir fikir yürütmədən belə qənaətə gəlmək olar ki, Hovann Simonyan çox ağıllı ermənidir. Öz layihəsini elə yerlərdə, elə ölkələrdə həyata keçirməyə çalışır ki, oradakı insanlar görünüşcə bir az erməniyə bənzəyirlər. Əgər test müəyyən etsə ki, həmin erməniyəbənzər italyanın, fransızın, ispanın və ya bir başqa millətin kökündə də bir ermənilik yatır, onda demək hədəfinə çatıb. Təsəvvür edin ki, İspaniyanın prezidenti və yaxud baş naziri birdən-birə, Hovann Simonyanın layihəsinin nəticəsinə görə erməni çıxır. Axşam ispan olaraq yatır, sabah erməni olaraq durur. Və yaxud tərsinə. Baxın, bu layihə sayəsində ermənilərin sayı da çoxalır... Erməniliyə, öz xalqına bundan yaxşı daha necə xidmət etmək olar? Ermənilər bu fürsəti qaçırmazlar, onlar bilirlər ki, artıq elə bir dövrə gəlib çatmışıq ki, hər hansı bir şəxsin hansı millətə, soya aidiyyətini təyin etmək çox da çətin deyil. Öz milli mənsubiyyətindən şübhələnənlər dünyada mövcud DNT üzrə mütəxəssislərə müraciət edə bilərlər. Çox qəribədir ki, bu testləri aparan qurumların əksəriyyəti ermənilərə aiddir. Bunda da onlar bizi qabaqlayıblar. Avropa və Amerikanın DNT testlərini dünyanın müxtəlif yerlərində həyata keçirən National Geoqrafie Sosiety ya Family Tree DNT qurumlarının yönəltçiləri və orada çalışanların, demək olar ki, hamısı ermənidir.
Kimin erməni, kimin qeyri-erməni olduğunu təyin etmək "təşəbbüs"ünü ilk dəfə irəli sürən Mark Arslandır. Bu şəxs 2002-ci ildə Ermənistanın Gegi bölgəsində bu işə başlamışdı. Lakin qısa bir zamanda layihə durduruldu. Səbəbi isə burada yaşayan ermənilərin soy-kökünün "qeyri-müəyyənliyi" idi. Testə görə, gegililər erməni çıxmırdılar, demək onlar kök-soy etibarı ilə erməni de-yildilər və erməni olmamaq qorxusu onları ümumi erməni xalqından ayıracaqdı. Qaş düzəldən yerdə göz çıxarmamaq üçün layihəyə son verildi.
Mark Arslan (Arslanyan) o zaman özünü test etdirmişdi və dörddəbir erməni çıxmışdı, halbuki Arslanyanın babaları məlum 1915-ci il hadisələri zamanı Türkiyənin Ərzurum şəhərindən Hələbə, ordan da Amerikaya köç etmişdilər. Əvvəllər Arslanyan soyadını daşıyan Markın nəsli "saf" erməni çıxmalıydı. Zavallı gegililəri, əslində, qınamaq da olmazdı.
"2002 Cegi-DNT testi" durdurulsa da, yaxşı maliyyələşən və ermənilər üçün yeni bir fürsət verən bu projenin "şəklini" dəyişdirdilər. 2005-ci ildə bu testi işlətmə qrupu on altı, 2006-da on dörd, 2007-də on doqquz, 2008-də iyirmi üç test analizi apardılar və bunları donor təşkilatlara təqdim etdilər. Donorlar bunları dəyərləndirərək rəhbəri erməni kökənli Hovann Simonyan olan National Geoqraphşs Society-yə külli miqdarda pul ayırdılar. Onlar isə dünyanın müxtəlif yerlərində, o cümlədən Ermənistan və Türkiyədə DNT test analizlərini genişləndirdilər.
Yenə də bu ermənilər dünyanın müxtəlif ölkələrində test şirkətləri ilə müqavilə bağlayaraq işlərini görməkdədirlər. Mark Arslan deyir ki, "layihə həyata keçirilərkən ən çətin iş insanları inandırmaqdır. Ermənilərin ən çox qorxduqları məsələ testin nəticəsinə görə türk çıxmaqdır. Test analizi zamanı kökəni türk çıxan erməni, hətta bizə rüşvət də təklif edir ki, onu gizli saxlayaq. Amma bununla bağlı bizim vədimiz də onları razı salmır. Ermənistanda işimiz çox çətin gedir". Mark Arslan belə deyir. Ermənilərin DNT testini həyata keçirməkdə əsas məqsədi nədir? Ermənilər bununla bir çox şeyləri hədəflə-yirlər. Burada əsas məqsədin nə olduğu barədə bu işi görənlərin özlərində də fərqli yanaşmalar var. O layihənin əsas məqsədinin genetik testlər yoluyla erməni ailələrinin kökünü müəyyən etmək və onların soy araşdırmaları vasitəsilə mənsubiyyətini təyin etməkdir. Layihə iki istiqamətdə aparılır.
Birincisi, erməni xalqının genetik keçmişini təyin etməklə bu xalqın daha ali irqə mənsub olduğunu isbat etmək istiqamətidir. Bu zaman erməni xalqının həyatında baş verən əhali köçlərinin, işğalların və açılımların tarixi təsiri araşdırılaraq ortaya belə bir "məhsul" qoyulmalıdır ki, erməni xalqının armenlərin, xattilərin, hayların, xetlərin, hurilərin, mitanilərin, urartuluların, friqlərin və b. izləri vardır və ən qədim dövrlərdə erməni torpaqlarında işğal nəticəsində bulunmuş xalqlar-assurlar, kimmerlər, keltlər, yunanlar, partlar, romalılar, skiflər, makedoniyalılar, medlər, perslər, erməni xalqının təşkilində önəmli rol oynayıb.
İkincisi isə bu soy biliciləri erməni diasporu nümayəndələrinin çox olduğu ölkələrdə tarixi sənədləri - yəni soy vətəqlərini, əhali sayımlarını, vətəndaşlıq qeydlərini nəzərə alaraq, erməni soyundan olanları araşdırırlar. Məsələn, adı, soyadı və bütün dəlilləri ilə ingilis olan bəzilərini test edərək onu "erməni" çıxaracaqlar. Layihəni həyata keçirənlərin fikrinə görə, tarix boyunca belə erməni ailələrinin sayı bəlkə də indi bütün ermənilərin sayına bərabərdir. Bəzi "önəmli" dövlət adamları bilsələr ki, onlar ermənidirlər, şübhəsiz, dəyişəcəklər və "Ana Vətən"ə - Ermənistana onların da bir köməyi, yardımı olacaq. Layihədə iştirak edən digər bir nəfər könüllü Peter Hraçdakyan deyir ki, Birinci Dünya müharibəsi dövründə və ondan sonra bir-birlərini itirmiş erməni qohumlar bu test vasitəsilə qovuşacaqlar. Ata və ana tərəfdən bir-birinə qohum olan adamlarda bu testlər fərqli üsullarla aparılacaq. Layihədə əsas fiqurlardan biri olan Hovann Simonyan erməni diasporunda önəmli fiqurdur, erməni tarixi, tarixi coğrafiya, erməni mədəniyyəti sahələrində fəaliyyət göstərmiş birisidir. O, bu test analizlərinin aparılması və bəzi məsələlərin aydınlaşdırılmasının erməni tarixində yararlı bir vasitə olacağına inanmaqdadır. Erməni tarixində rolu olan kubar ailələrinin də test edilməsi məqsədəuyğun hesab edilir. Bəllidir ki, tarixdə ermənisoylu kimi qələmə verilən bəzi ailələrin erməni olmadığı barədə çox ciddi iddialar var. Məsələn, Dağlıq Qarabağdan olan "Melik" soylu ailələr, Orbelyanlar, Aqrutyanlar, Baqratyanlar və s. Bu layihə onları birdəfəlik erməni etməlidir.
Məşhur adamların erməni olmadığına dair irəli sürülən fikirləri erməni DNT-test layihəsi ilə təkzib etmək istəyirlər. Adıçəkilən bu ailələrin üzvləri artıq test edilib. Qəribədir ki, nəticə elan olunmur. Demək, torbada "pişik" var, yəni bunlar da erməni çıxmayıb. Əgər onlar erməni çıxsaydı, çoxdan hay-küy qaldırmışdılar.
2009-cu ildən, yəni testlərin geniş şəkildə aparıldığı zamandan bəri nə qədər adam "sınaqdan çıxarılıb?". Təxminən, 500-dən çox. Amma dediyimiz kimi, nəticələrin çoxu "gizli" saxlanılır. Nə üçün? Əlbəttə, biz deməzdik, bunların hamısı "türk çıxıb", lakin bu faktdır ki, müstəqil test mərkəzlərində bu layihəni hə- yata keçirənlərin, həqiqətən, bundan ehtiyat etdikləri də dilə gətirilib. Nəticələrin belə "uğursuz" alınması bu iş üçün beynəlxalq qurumları inandırıb onlardan külli miqdarda pul alan Simonyan-Arslan-Hraçdakyan üçlüyünü yeni "çalışmalarla" bu işə fərqli istiqamət vermək istəyi yönəldib: ermənilər ana ağacından da test edilsinlər, belə ki, deyilən erməni-DNT ağacında hələ çox kəşf edilməmiş "budaqlar" var!
2011-ci ildə 1000 nəfər arasında belə testlər gerçəkləşdirildi və maraqlı mənzərə alındı; sən demə, erməniliyi qadınlar kişilərdən daha çox daşıyırmış və bu cəhət DNT üzrə mütəxəssis hesab olunan Levon Yepiskoposyan, Alain Hovhanyan, Pierre Zallouna, Riçard Villems kimi yazarların tesbitləri ilə geniş maraq kəsb etmişdir. Bu, yüzlərlə ermənini maraqlandırdı və layihəyə "inamı" daha da artırdı. Bir çox erməni ailələri qohumlarını test yolu ilə tapmaq üçün onlara müraciət ediblərmiş. Layihə müəllifləri bunu da düşünəcəklərini və edəcəklərini açıq söyləyiblərmiş; DNT-testi vasitəsilə ermənilərin siyahısını artırmaq məqsədi heç vaxt gizlədilməmişdi. Gizlədilmir də.
Müəlliflər Türkiyədə kriptoermənilər arasında, din dəyişdirən kürd, ələvi ailələri arasında da "axtarışa çıxmaq" fikrindədirlər. Onlar dəfələrlə bu məqsədlə Türkiyəyə gəlib könüllülər arayıblar. Məsələn, hemşinlilər, Dersim aşirətləri, hayrumlar, Smirna (İzmir) katolikləri, "türkləşmiş" Suriya və Livan sakinləri hədəfdədir. Layihənin əsas müəlliflərindən olan Hovann Simonyan bu məqsədlə "Hemşin" adlı jurnal da buraxır. Bəs Azərbaycan necə? Bu layihədən kənardamı qalıb? Azərbaycana gəlmək hələ ki, mümkün olmadığından, layihəyə kənarda yaşayan "azərbaycanlılar"ı cəlb etmək istəyirlər. Bax belə, İsveçrədə böyümüş, Kaliforniya (ABŞ) Universitetində oxumuş, Londonda təhsilini davam etdirmiş, Yaxın və Orta Şərq Araşdırmalar Mərkəzində çalışan Hovann Simonyan bu layihə ilə bağlı dünyanı gəzir və ermənilərin dünyanın ən qədim ari, yəni, ali bir irqdən gəldiyini subut etmək istəyir.
Amma test çalışmalarında çox vaxt "ari irq"dən saymaq istədiyi ailə və ya şəxslər türk çıxır... Buna görə Hovann və onun layihə yoldaşlarını Ermənistanda heç sevmirlər. Çünki bu layihəyə start veriləndən bəri, ermənilər hər an "türk çıxmaq qorxusu" ilə yaşayırlar.
"Region Plyus"