Balıkəsirin Sındırqı bölgəsində avqust ayından bu yana qeydə alınan ardıcıl yeraltı təkanlar cəmiyyətin diqqətini bu sakit Anadolu qəsəbəsinə yönəldib. 6.1 bal gücündəki əsas zəlzələdən sonra bölgədə təxminən 9 minə yaxın təkan baş verib. Bu rəqəmlər statistikada adi görünsə də, bölgədə yaşayanlar üçün ciddi psixoloji və fiziki təsirlər yaradır.
Zəlzələnin bir gün və ya bir saat əvvəl xəbər verilmədiyi dövrdə yaşayırıq. Bunu həm elm adamları, həm də həyat təcrübəsi deməyə əsas verir. Amma bu, hazır olmamağa haqq qazandırmır.
Sındırqı bölgəsində baş verən proseslər təkcə geofiziki deyil, həm də sosial bir siqnaldır. Yeraltı qırılmaların bu qədər tez-tez baş verməsi, sözün əsl mənasında "yerin sakitləşmədiyini" göstərir. Hər bir yeni təkan, əvvəlki gərginliyin tam boşalmadığını göstərən bir göstəricidir.
Qapalı risk: Bölgə göründüyündən daha həssasdır
Bəziləri "6 bal gücündə zəlzələ oldu, deməli təhlükə keçdi" kimi düşünə bilər. Lakin seysmik dinamikalar bu qədər sadə deyil. Yer qabığı böyük bir enerji ilə işləyir və bu enerjinin tam hansı istiqamətdə, nə zaman boşalacağını qabaqcadan dəqiq söyləmək çətindir.
Sındırqının yerləşdiyi bölgə, Qərbi Anadolu Türkiyənin ən fəal tektonik zonalarından biridir. Burada şimal-qərb və cənub-şərq istiqamətində uzanan bir neçə aktiv fay xətti var. Bu fayların hər biri fərqli dərinlik və gərginlik səviyyəsinə malikdir. Məhz bu fərqlər səbəbilə, böyük bir zəlzələdən sonra belə, yeni enerji toplanması və ya yaxın bölgələrə stress ötürülməsi mümkündür.
Ən real təhlükə: Binaların"yorğunluğu"
Gəlin bir həqiqəti qəbul edək: çox zaman zəlzələnin gücündən deyil, insanların hazırlıqsızlığından fəlakət baş verir. Sındırqıda baş verən zəlzələ və artçılar artıq bəzi tikililərdə struktur zəiflikləri yaradıb. Bu binalar, gələcəkdə ola biləcək daha zəif təkanlara belə tab gətirə bilməyə bilər.
Türkiyədə son illərdə tikinti sektorunda ciddi nəzarət mexanizmləri qurulsa da, yaşlı və düzgün inşa edilməmiş binalar hələ də problem olaraq qalır. Bu baxımdan, Sındırqı kimi ikinci dərəcəli şəhərlərdə təhlil və monitorinqin daha ciddi aparılması vacib görünür.
Zəlzələ olacaqmı? Sualın cavabı bəzən özümüzük
Elm zəlzələnin nə zaman baş verəcəyini deməyə hələlik qadir deyil. Amma biz zəlzələyə necə hazırlaşmalı olduğumuzu çox yaxşı bilirik. Sındırqıda təkrar zəlzələ olacağı mütləq deyil, amma təkanların davam etməsi və bölgənin dinamik geoloji quruluşu ehtiyatlı olmağı zəruri edir.
Əslində bu təkanlar bizə bir mesaj verir: "hazır olun". Çünki zəlzələyə qarşı ən böyük silah qorxu deyil, hazırlıqlı olmaqdır. Bu, sadəcə hökumətin deyil, fərd olaraq hər birimizin öhdəsinə düşən bir məsuliyyətdir.
Bildirmək istərdim ki, Sındırqı bu gün səssizdir. Amma bu səssizlik aldadıcı da ola bilər. Ən doğru addım panikaya düşmədən, mövcud riski anlamaq və onunla yaşamağı öyrənməkdir. Bu, bizim yaşadığımız coğrafiyanın qaçılmaz gerçəyidir. Zəlzələ təkcə geofiziki hadisə deyil, həm də cəmiyyətin aynasıdır. Hazırlıqlı olanla olmayanın fərqi burada ortaya çıxır.
Qeyd edək ki, türkiyəli Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan bölgəyə dair verdiyi açıqlamalarda deyib ki, o, 6‑dən böyük təkanların riskini tam inkar etmir və xüsusilə köhnə binalarda ciddi təhlükə olacağını vurğulayır. (Prof. Ercan bu tip açıqlamaları müxtəlif xəbər mənbələrində səsləndirib.)
Eyni zamanda, bölgəyə aid xarici bir zəlzələ mütəxəssisi olaraq Yoshinori Moriwaki adlı yapon alimi 6.1 gücündəki təkan sonrası "Egey bölgəsində 6.0-6.5 bal gücündə yeni zəlzələ ehtimalı var" - xüsusilə İzmir, Ayvalık və Muğla kimi sahil bölgələr üçün xəbərdarlıq etdiyini bildirib.
Beləliklə, həm yerli, həm də beynəlxalq mütəxəssislərdən gələn bu səslər bölgədə hazır olmağın, monitorinq və struktur yoxlamaların vacibliyini bir daha ortaya qoyur.
Xəyal Abdullayev
Milli.Az