Almaniyada siyasi dram yaşanır. Berlində qapalı qapılar arxasında "İşıqfor koalisiyası" - fərqli ideoloji platformalara malik üç partiyanın alyansı - dağılmaq üzrədir. Artıq bir çoxları bu koalisiyanı ölkə tarixində ən uğursuz hökumət təcrübələrindən biri kimi qiymətləndirir. Qaçınılmaz münaqişə
Milli.Az "Baku Network"da dərc olunmuş məqaləni təqdim edir:
Almaniyada siyasi dram yaşanır. Berlində qapalı qapılar arxasında "İşıqfor koalisiyası" - fərqli ideoloji platformalara malik üç partiyanın alyansı - dağılmaq üzrədir. Artıq bir çoxları bu koalisiyanı ölkə tarixində ən uğursuz hökumət təcrübələrindən biri kimi qiymətləndirir.
Qaçınılmaz münaqişə
Koalisiyanın adı iştirakçı partiyaların - Sosial Demokrat Partiyasının (SDP), "Yaşıllar" və Azad Demokrat Partiyasının (ADP) - simvolik rənglərindən götürülüb. Lakin bu alyans həmişə kompromislər üzərində qurulmuş bir birlik olub. Aylarla davam edən daxili ziddiyyətlər nəticədə kansler Olaf Şolts ilə onun maliyyə naziri Kristian Lindner arasında kəskin münaqişə ilə zirvəyə çatdı.
Alman mətbuatı bu qarşıdurmanı "misli görünməmiş" kimi xarakterizə edərək vurğulayır ki, bu münaqişə faktiki olaraq koalisiyanın siyasi sonunu müəyyən etdi.
Münaqişənin nəticəsi olaraq Lindner istefaya göndərildi, ardından ADP-yə məxsus nazirlər hökumətdən çıxdılar. Bu hadisə yalnız koalisiyanın fəaliyyətini sona çatdırmaqla qalmadı, həm də ölkəni 2025-ci ilin yazında baş tuta biləcək erkən seçkilərə yaxınlaşdırdı.
Almaniya üçün yeni dövr?
Erkən seçkilər istənilən tarixdə keçirilsə də, Olaf Şoltsun kansler kimi fəaliyyətinə demək olar ki, mütləq son qoyacaq. Sorğularda lider olan Xristian Demokrat İttifaqı (XDİ) ölkənin əsas problemlərinə, o cümlədən Ukrayna ilə əlaqələrə daha mühafizəkar və fəal yanaşma təklif edir.
XDİ lideri Fridrix Mers artıq dəfələrlə hökuməti Kiyevə dəstək göstərməkdəki qərarsızlığına görə tənqid edib. O, həmçinin Vladimir Putinə ultimatum irəli sürülməsini, Almaniyanın Taurus raketlərinin Ukraynaya verilməsini nəzərdə tutan bir təşəbbüs təqdim edib.
Mers kansler olsa, bu, Berlinin NATO müttəfiqləri ilə münasibətlərində yeni mərhələnin başlanğıcı və eyni zamanda Kremlin üzərinə təzyiqlərin artırılması üçün bir siqnal ola bilər.
İqlim ambisiyalarından iqtisadi durğunluğa
Koalisiyanın dağılmasını gözlənilməz hesab etmək olmaz. Tərəfdaşlar arasındakı fikir ayrılıqları artıq hakimiyyətlərinin ilk aylarında özünü büruzə verirdi. Sol-mərkəz SDP və "Yaşıllar" sosial siyasətdə dövlətin rolunun genişləndirilməsini və cəsarətli ekoloji islahatları müdafiə edirdi. ADP isə əksinə, sərt büdcə məhdudiyyətləri və Konstitusiyada təsbit olunmuş "borc əngəlinin" qorunması tələbi ilə çıxış edirdi.
Problemlər ötən ilin noyabrında zirvəyə çatdı. O zaman Konstitusiya Məhkəməsi hökumətin pandemiyanın nəticələrinin yumşaldılması üçün nəzərdə tutulmuş 60 milyard avronu iqlim layihələrinə yönəltmək planını blokladı. Bu qərar uzunmüddətli böhran üçün katalizator oldu.
Koalisiya partiyaları vahid strategiya hazırlaya bilmədilər və bu, müxalifət tərəfindən sərt tənqidlərə səbəb oldu. İyun ayında keçirilən Avropa Parlamenti seçkilərinin və sentyabrda Almaniyanın şərqində keçirilən regional seçkilərin nəticələri seçicilərin "İşıqfor alyansını" rədd etdiyini təsdiqlədi. ADP hətta bəzi federal torpaqların parlamentlərində təmsilçiliyini itirdi.
İqtisadi durğunluq və sosial problemlər
Bu arada Avrozonanın ən böyük iqtisadiyyatı olan Almaniyanın iqtisadiyyatı durğun vəziyyətdədir. Pandemiyanın nəticələri, Ukraynada müharibə səbəbindən enerji qiymətlərinin kəskin artması və müdafiə xərclərinin artırılması zərurəti vəziyyəti daha da ağırlaşdırır.
Əlavə təzyiq faktoru olaraq yüz minlərlə ukraynalı qaçqının sosial dəstəyə ehtiyacı var ki, bu da dövlətin xərclərini daha da artırır.
Almaniyanı nə gözləyir?
"İşıqfor koalisiyasının" dağılması Almaniyanın siyasi tarixində yeni bir fəsil açır. Lakin əsas sual budur: Növbəti hökumət - onu kim idarə edirsə etsin - qlobal çağırışlar və iqtisadi təzyiqlər fonunda sabitliyi bərpa edə biləcəkmi?
Almaniyada siyasi dəyişikliklər fonunda və ABŞ-dakı seçkilərlə bağlı qeyri-müəyyənliklər şəraitində dünya, görünür, artıq köhnə alyansların və yanaşmaların işə yaramadığı yeni bir dəyişiklik dövrünə daxil olur.
Son pərdə: Şoltsun koalisiyanı xilas etmək cəhdi və onun qaçılmaz süqutu
6 noyabr Almaniyanın siyasi həyatında mühüm bir tarixə çevrildi - bu gün "İşıqfor koalisiyası" ya yeni nəfəs almalı, ya da tamamilə dağılmalı idi. Lakin hakim partiya nümayəndələri arasındakı gərgin danışıqlar yalnız uçurumun dərinliyini göstərdi və ekspertlərin fikrincə, kansler Olaf Şoltsun hərəkətləri qaçılmaz olanı gecikdirmək üçün ümidsiz bir cəhd idi.
"Boşanma sənədi"
2025-ci il büdcəsi müzakirələrinin başlıca səbəbi idi və bu müzakirələr tezliklə ideoloji qarşıdurma meydanına çevrildi. Maliyyə naziri Kristian Lindner tərəfindən təqdim edilən təkliflər, siyasi müşahidəçilər tərəfindən dərhal "boşanma sənədi" adlandırıldı. Bu təşəbbüslər büdcə siyasətinin sərtləşdirilməsinə və iqlim islahatlarının dayandırılmasına yönəlmişdi, bu isə koalisiyanı daxildən dağıtmaq məqsədi daşıyan qəsdən edilmiş təxribat kimi qəbul edildi.
Ekspertlərin fikrincə, Lindner seçkilərdən öncə elektoratının dəstəyini qorumaq üçün prinsipiallığını nümayiş etdirməyə çalışırdı. Çünki Azad Demokrat Partiyası (ADP) 5 faizlik baryeri keçmək təhlükəsi ilə üz-üzədir.
Lindnerin ekoloji təşəbbüslərin dondurulması və sosial xərclərin azaldılması kimi təklifləri koalisiya tərəfdaşları tərəfindən kəskin rədd edildi. Onun "borc əngəlinin" yumşaldılmasına qəti şəkildə etiraz etməsi münaqişəni daha da dərinləşdirdi.
Şolts tarazlığı qorumağa çalışır
Kansler Olaf Şolts büdcə kəsirini aradan qaldırmaq və iqtisadiyyata dəstək vermək üçün dörd bənddən ibarət kompromis planı təklif etdi. Təkliflərə bunlar daxil idi:
Biznes üçün enerji xərclərinin subsidiyalaşdırılması ki, bu da xərclərin azaldılmasını hədəfləyir.
Avtomobil sənayesi üçün dəstək paketi, iş yerlərinin qorunmasına və investisiya təşviqlərinə yönəlmişdir.
İnvestisiyaları stimullaşdırmaq üçün maliyyə təşviqləri, genişləndirilmiş vergi amortizasiyalarını da əhatə edir.
Ukraynaya yardımın artırılması, bu, Şoltsun fikrincə, Almaniyanın müttəfiqlərinə etibarlılığı haqqında "aydın bir siqnal" göndərəcəkdir.
Şolts büdcə məhdudiyyətlərinin yumşaldılmasının zəruriliyinə diqqət çəkərək, bunu Ukraynadakı müharibə və iqtisadi böhranla bağlı yaranmış istisna vəziyyətlə əsaslandırdı. Lakin Lindner kanslerin təşəbbüslərini "maraq doğurmayan və ambisiyasız" adlandıraraq rədd etdi.
"Fövqəladə vəziyyət"
Qapalı qapılar arxasında aparılan danışıqlar nəticəsiz başa çatdı. Axşam saatlarında Olaf Şolts xalqa müraciət edərək Kristian Lindnerin kompromisə getmək istəməməsini açıq şəkildə tənqid etdi. Bu bəyanat uzun sürən münaqişənin kulminasiya nöqtəsi oldu və Şolts bu münaqişəni maliyyə nazirini vəzifədən azad etməklə həll etməyə qərar verdi.
Kansler dərhal prezident Frank-Valter Ştaynmayer ilə əlaqə saxlayaraq Lindnerin istefa prosedurunu başladıb. Bu addım təkcə hökumətin əsas üzvlərindən birinin karyerasına son qoymaqla kifayətlənmədi, həm də koalisiyanın özünün sona yaxınlaşdığını göstərən bir siqnal oldu.
Vaxt məsələsi: Şolts çöküşün astanasında
Şoltsun "problemli" naziri istefaya göndərmək qərarı bir çoxları tərəfindən ümidsiz bir addım kimi qəbul edildi. Lakin bu qərarın koalisiyanın dağılma prosesini dayandıracağı ehtimal olunmur. Lindnerin erkən seçkilər təklifi rədd edilsə də, ekspertlər əmindirlər ki, seçkilər 2025-ci ilin payızından xeyli əvvəl baş tuta bilər.
Almaniyanın siyasi sabitliyi ən uyğunsuz vaxtda təhlükə altına düşüb. ABŞ-da Ağ Evdəki dəyişikliklərə hazırlıqların getdiyi və Avropanın müharibə, iqtisadi böhran və enerji asılılığı kimi çağırışlarla üzləşdiyi bir dövrdə, "İşıqfor koalisiyasının" çöküşü yalnız qeyri-müəyyənliyi artırır.
Əsas sual budur: Olaf Şolts öz vəzifəsini saxlaya biləcəkmi, yoxsa kansler kimi günləri sayılıdır? Bir şey dəqiqdir: Almaniya illərlə kursunu dəyişə biləcək yeni siyasi təlatümlər astanasındadır.
Koalisiyanın dağılması: Almaniya erkən seçkilər və hakimiyyət dəyişikliyi astanasında
Almaniya getdikcə dərinləşən siyasi böhran içindədir. "İşıqfor koalisiyası"nın dağılmasından sonra kansler Olaf Şolts hakimiyyəti qorumaq üçün azlıq hökuməti formalaşdırmağa çalışır, lakin uğur şansları hər keçən gün azalır.
Son şans: Etimad səsverməsi
Olaf Şolts yeni Bundestaq sessiyasının ilk günü, 15 yanvar tarixində hökumətinə etimad səsverməsi keçirmək niyyətində olduğunu açıqlayıb. Bu qərarı o, ölkədə sabitliyi qoruma strategiyası kimi təqdim edir. Lakin müxalifət - hətta keçmiş müttəfiqləri belə - dərhal bu prosedurun keçirilməsində israr edirlər.
Kansler ümid edir ki, Milad tətillərinə qədər Xristian Demokrat İttifaqının (XDİ) dəstəyini qazanaraq, Ukraynaya dəstək təşəbbüsləri daxil olmaqla, parlamentdən bir sıra mühüm qanun layihələrini keçirə biləcək. O, artıq mühafizəkarların lideri Fridrix Merslə görüş keçirərək, beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında birliyin nümayiş etdirilməsinin zəruriliyini vurğulayıb.
Lakin Şoltsun vaxtı olduqca məhduddur. Əksər siyasi müşahidəçilər əmindirlər ki, etimad səsverməsi kanslerin məğlubiyyəti ilə nəticələnəcək və erkən seçkilər mart ayının sonunda təyin ediləcək.
Hökumətdə islahatlar və dəyişikliklər
Azad Demokrat Partiyasından (ADP) olan nazirlərin istefasından sonra Şolts dərhal yeni kabinetin formalaşdırılmasına başladı. Onun iqtisadi müşaviri Yorq Kukis maliyyə naziri təyin edildi. Nəqliyyat naziri Folker Vissing, partiyasından çıxmasına baxmayaraq, vəzifəsində qaldı. Lakin Ədliyyə və Təhsil nazirləri vəzifələrini tərk etdilər.
Buna baxmayaraq, bu addımlar yalnız müvəqqəti tədbirlərdir. Mühafizəkarlar və digər müxalifət partiyaları azlıq hökumətinin uzunmüddətli mövcudluğuna qəti şəkildə qarşı çıxırlar.
Fridrix Mers açıq şəkildə bəyan edib ki, Almaniya uzunmüddətli siyasi qeyri-sabitliyə dözə bilməz. O, Şoltsun istefası və erkən seçkilərin dərhal təyin edilməsi üçün çağırış edib:
"Beynəlxalq arenada Almaniyadan konkret qərarlar gözlənildiyi bir vaxtda fəaliyyətsiz hökumətə dözə bilmərik".
Hakimiyyətin sürətlə yenidən qurulması
Hadisələrin sürətlə inkişaf etdiyi bir vaxtda Berlin tamamilə siyasi böhran girdabına düşüb. Qarşıdan gələn etimad səsverməsi Şolts hökumətinin yaşama qabiliyyətinin son sınağı olacaq, lakin uğur ehtimalı olduqca azdır.
Əslində, bu səsvermə kansler üçün xilas yolu deyil, onun hökuməti üçün son hökm olacaq. Keçmiş maliyyə naziri Kristian Lindner də daxil olmaqla əsas siyasi fiqurlar erkən seçkiləri fəal şəkildə dəstəkləyirlər ki, bu da Şoltsun qalan müttəfiqlərini belə itirmək riskini artırır.
Xarici siyasətdə boşluq: Almaniya təşəbbüsü itirir
Berlindəki siyasi xaos artıq ölkənin xarici siyasətinə mənfi təsir göstərməyə başlayıb. Olaf Şolts Budapeştdə keçirilən Avropa Siyasi İcması sammitinin səhər sessiyasını buraxaraq, yalnız axşam keçirilən qeyri-rəsmi liderlər görüşündə iştirak edib.
Bu siqnal beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətindən yayınmadı. Avropa müharibə, iqtisadi böhran və enerji asılılığı kimi çağırışlarla üzləşdiyi bir vaxtda Almaniya daxili problemlərinə qərq olmuş vəziyyətdədir.
Nə baş verəcək?
"İşıqfor koalisiyası"nın dağılması Almaniyaya siyasi yenilənmə imkanı verib, lakin bunun qiyməti iqtisadi və xarici siyasət problemlərinin dərinləşməsi ola bilər. Yaxın aylarda keçirilməsi gözlənilən erkən seçkilər ölkənin güc balansını kökündən dəyişə bilər.
Almaniya üçün bu, tarixi bir seçim anıdır: kompromislər və daxili qarşıdurmalarla dolu bir yolla davam etmək, yoxsa daha vahid və qərarlı bir hökumətə keçid etmək?
Bir şey artıq aydındır - Olaf Şolts liderliyə olan etimadın demək olar ki, tamamilə itirildiyi bir mühitdə kanslerlik dövrünü başa vurmaq üzrədir.
Milli.Az