Noyabrın 11-dən 22-dək Bakıda keçiriləcək BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası (COP29) Mərkəzi Asiya ölkələri üçün xüsusi bir imkan yaradır. Bu iqlim konfransı, iqlim dəyişikliyinə qarşı regionun dayanıqlılığını artırmaqla yanaşı, regional əməkdaşlıq və dayanıqlı inkişafa töhfə verməyi hədəfləyir. Ekoloji dəyişikliklərə qarşı unikal həssaslığı ilə Mərkəzi Asiya, konfransın yaşıl enerji təşəbbüsləri və iqlim maliyyələşdirilməsi məsələlərinə diqqət yetirməsindən əhəmiyyətli dərəcədə yararlana bilər.
Mərkəzi Asiya iqlim dəyişikliyindən ciddi şəkildə təsirlənir və su çatışmazlığı, ekstremal hava şəraiti və kənd təsərrüfatı məhsuldarlığının dəyişkənliyi kimi problemlərlə üzləşir. COP29, bu ölkələr arasında əməkdaşlıq üçün bir platforma yaradaraq, dayanıqlığı artırmaq üçün strategiyalar hazırlamağa imkan verəcək. Bilik mübadiləsi və tərəfdaşlıq müzakirələri sayəsində Mərkəzi Asiya ölkələri iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma və onun təsirlərini azaltma sahəsində qabaqcıl təcrübələri öyrənərək iqlim siyasətlərini və öhdəliklərini təkmilləşdirə bilərlər.
COP29-da Çoxtərəfli İnkişaf Banklarının (ÇİB) mühüm rol oynaması gözlənilir. Onların iştirakı Mərkəzi Asiya ölkələrinin beynəlxalq iqlim maliyyələşdirilməsinə çıxışını genişləndirərək, bərpa olunan enerji layihələrini maliyyələşdirməyə, enerji səmərəliliyini artırmağa və iqlim dəyişikliyinə dayanıqlılığı gücləndirməyə imkan verəcək. ÇİB-lər regionun dayanıqlı enerji mənbələrinə keçidinə dəstək olmaq üçün lazım olan resurs və texniki yardımı təmin edə bilərlər.
Asiya İnfrastruktur İnvestisiya Bankının (AİİB) prezidenti Cin Liçün Trend-ə müsahibəsində iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizədə əməkdaşlığın əhəmiyyətini vurğulayıb:
"Biz COP27, COP28-də iştirak etmişik və COP29-da da iştirak edəcəyik. Məqsəd, digər çoxtərəfli inkişaf bankları, tərəfdaşlar və suveren hökumətlərin müxtəlif nümayəndə heyətləri ilə fikir mübadiləsi aparmaqdır. İqlim dəyişikliyinin insanlığın üzləşdiyi qlobal bir problem olduğunu xatırlamaq çox vacibdir. Yalnız birlikdə çalışaraq qlobal istiləşməni 1,5 dərəcə Selsi hüdudunda saxlamağa ümid edə bilərik. Biz COP27, COP28 və qarşıdan gələn COP29-a böyük önəm veririk və bu sahədə bütün maraqlı tərəflərlə çox sıx əməkdaşlıq qurmuşuq. Bu məqsədlə AİİB-nin nümayəndə heyəti Azərbaycana gələcək."
AİİB-nin digər çoxtərəfli inkişaf bankları ilə birgə iştirakı, qlobal miqyasda iqlim problemlərinin həllinə və Mərkəzi Asiyanın konkret ehtiyaclarının qarşılanmasına olan bağlılığı vurğulayır.
Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı (ATƏT) həmçinin Mərkəzi Asiyada iqlim dəyişikliyinə dayanıqlığın artırılmasında transsərhəd əməkdaşlığın əhəmiyyətini vurğulayır. Trend-ə verdiyi müsahibədə ATƏT-in Baş katibi Helqa Şmid bildirib ki, "COP29 bu ilin ən mühüm tədbirlərindən biri olacaq" və təşkilatın regionun üzləşdiyi iqlim təhlükəsizliyi və ekoloji təhdidlər mövzusunda müzakirələrdə iştirak niyyətini qeyd edib.
ATƏT-in təşəbbüsləri COP29-un daha geniş məqsədlərinə uyğun olaraq iqlim dəyişikliyinə qarşı dayanıqlığın artırılmasına və iqlim dəyişikliyi ilə əlaqəli risklərin aradan qaldırılmasına yönəlib. Onların iştirakı, Mərkəzi Asiya ölkələri arasında dialoqun inkişafına və iqlim dəyişikliyi ilə bağlı məsələlərin həllində regional əməkdaşlığın gücləndirilməsinə töhfə verəcək.
Beynəlxalq Bərpa Olunan Enerji Agentliyi (IRENA) COP29-da Mərkəzi Asiya üçün yeni bir təşəbbüslə çıxış etməyi planlaşdırır. IRENA-nın baş direktoru Françesko La Kamera Trend-ə müsahibəsində bildirmişdir ki, agentlik Mərkəzi Asiya və Azərbaycan ilə enerji sistemlərinin birləşdirilməsi və inteqrasiyası sahəsində sıx əməkdaşlıq edir.
"Biz layihələrin maliyyələşdirilməsinə dəstək olmaq üçün imkanları nəzərdən keçiririk," deyə o qeyd edib və agentliyin regionda enerji əlaqələrinin gücləndirilməsinə sadiq olduğunu vurğulayıb.
IRENA, həmçinin, COP29 çərçivəsində Mərkəzi Asiyada bərpa olunan enerji layihələri üçün resursların səfərbər edilməsi və tərəfdaşlıqların möhkəmləndirilməsi yolunda mühüm addım olaraq investisiya forumu keçirəcək.
Bu regionda belə miqyasda tədbirlərə ev sahibliyi edən ilk ölkə olaraq Azərbaycan, Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya üçün iqlim dəyişikliyi problemlərinin həlli üçün unikal platforma təklif etmək imkanı qazanır.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin səyləri və onun uğurlu çoxşaxəli siyasəti sayəsində Azərbaycan və Mərkəzi Asiya ölkələri artıq bir çox birgə layihəni həyata keçiriblər. COP29-un əsas hadisələrindən biri, Mərkəzi Asiyadan Avropaya ekoloji təmiz enerjinin Azərbaycan üzərindən tranziti ilə bağlı müzakirələr olacaq. Bu təşəbbüs Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan arasında imzalanmış və birgə kommunikasiya dəhlizi və "yaşıl enerji" dəhlizinin yaradılmasını hədəfləyən Əməkdaşlıq Memorandumundan irəli gəlir. Texniki-iqtisadi əsaslandırmanın artıq təsdiqləndiyini və layihənin həyata keçirilməsi üçün İtaliyanın CESI şirkətinin seçildiyini nəzərə alaraq, mərkəzi ofisi Bakıda yerləşəcək birgə müəssisənin yaradılması əhəmiyyətli irəliləyişin göstəricisidir.
Qazaxıstanın Azərbaycandakı səfiri Alim Bayel bu təşəbbüsün əhəmiyyətini vurğulayaraq bildirib ki, "COP29-da Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan Mərkəzi Asiyadan Avropaya ekoloji təmiz enerjinin Azərbaycan üzərindən nəqlini hədəfləyən yeni bir layihəyə rəsmi olaraq start verəcək". Bu təşəbbüs, Avropaya dayanıqlı enerji həlli təqdim etməklə yanaşı, Mərkəzi Asiya ölkələrinin enerji ixracını diversifikasiya etməklə onların enerji təhlükəsizliyini artırmağa yönəlib.
Hər iki regionun regional təhlükəsizlik və sabitliyin təmin edilməsində ortaq maraqları var və bu, onların birgə səylərində getdikcə daha aydın görünür. Azərbaycanı Mərkəzi Asiya ilə birləşdirən, məsələn, Orta Dəhliz kimi nəqliyyat-loqistika layihələri də daxil olmaqla infrastrukturun inkişafına diqqət artmaqdadır. Bu təşəbbüs ticarət əlaqələrini gücləndirməklə yanaşı, Avropa və Asiya arasında malların daşınmasını da asanlaşdırır.
Bundan əlavə, Azərbaycan və Mərkəzi Asiya ölkələri iqlim dəyişikliyi, dayanıqlı inkişaf və qlobal iqtisadi çağırışlar kimi ümumi problemlərin müzakirə olunduğu beynəlxalq platformalarda fəal iştirak edirlər. COP29 kimi tədbirlərdə iştirakı, onlara birgə müzakirələr aparmaq və qabaqcıl təcrübələri paylaşmaq imkanı verir.
Çoxtərəfli İnkişaf Bankları və beynəlxalq təşkilatların dəstəyi ilə COP29, Mərkəzi Asiyada mühüm dəyişikliklərin katalizatoruna çevriləcək. "Yaşıl" enerji dəhlizlərinə, iqlim dəyişikliyinə qarşı dayanıqlığa və regional əməkdaşlığa yönəliş yalnız ətraf mühitə fayda verməyəcək, həm də Mərkəzi Asiya ölkələrinin iqtisadi sabitliyi və inkişafına töhfə verəcək. COP29-da irəli sürülən müzakirə və təşəbbüslər regionda iqlim dəyişikliyinə mənfi təsir göstərməyəcək daha dayanıqlı bir gələcəyə yol açacaq.
TREND