ABŞ prezidenti Co Bayden yenidən prezidentliyə namizəd olmaqdan imtina etdiyini və namizəd qismində öz yerində vitse-prezident Kamala Harrisi gördüyünü bəyan etdi.
"Qoca Co"nun bəyanatı noyabrın 5-də keçiriləcək prezident seçkiləri ilə yanaşı, Birləşmiş Ştatlar üçün böyük bir hadisədir.
ABŞ prezidentliyinə namizəd Donald Tramp olayı özünəməxsus şəkildə şərh edib.
"O, ölkə tarixinə ən pis prezident kimi düşəcək", - Donald Tramp Co Baydenin prezidentlik yarışından geri çəkilmək qərarını şərh edib.
Tramp həmçinin bildirib ki, prezidentlik yarışında Kamala Harris onun üçün daha asan rəqib olacaq.
O, Prezidentliyə yalanlarla, saxta xəbərlərlə və öz zirzəmisindən çıxmamaqla gəlib. Onun həkimi və mediası da daxil olmaqla ətrafındakıların hamısı bilirdi ki, o, prezident olmaq iqtidarında deyil: "İndi görürsünüz o, ölkəmizə nələr edib? Milyonlarla insan bizim sərhədimizdən yoxlanışsız keçib. Bir çoxu həbsxanalardan, psixi müəssisələrdən qaçan terrorçulardır. Onun prezidentliyinə görə çox əziyyət çəkəcəyik, amma vurduğu ziyanı qısa zamanda aradan qaldıracağıq. Amerikanı yenidən qüdrətli edin!".
Bəs indi nə olacaq?
İndiki prezidentin növbəti müddət üçün namizədliyini irəli sürməməsi tamamilə misilsiz deyil, lakin Bayden ətrafındakı xüsusiyyətlər - həm onun prezidentlik vəzifəsini yerinə yetirmək qabiliyyəti ilə bağlı narahatlıqlar, həm də onun idarə etdiyi müasir kampaniya aparatı ölkəni naməlum sulara itələyir. Və bu, onun artıq ilkin seçkilərdə qalib gəlib namizəd olduğu bir vaxtda baş verir.
Bu unikal məqamla bağlı çoxlu suallar və çoxlu bilinməyənlər var.
.jpg)
Bayden hələ də prezidentdir?
Bəli. Bayden Demokratik Partiyanın əsas namizədi postundan çəkildiyini elan etsə də, bu, onu vəzifədən uzaqlaşdırmır. O, ya növbəti prezident yanvarda and içənə qədər, ya da gec bir vaxtda istefa verməyi seçənə qədər ölkənin baş komandanı olaraq qalır. O, qərarını elan etdiyi sosial media açıqlamasında müddətini başa vuracağını bildirdi.
"Yenidən seçilmək niyyətim olsa da, partiyamın və ölkənin mənafeyi naminə geri çəkilməyin və qalan müddətim ərzində Prezident kimi vəzifələrimi yerinə yetirməyə tam diqqət yetirməyin ən yaxşı olduğunu düşünürəm", - Co Baydenin açıqlamasında vurğulanır.
Nəzəri olaraq, Bayden həmçinin 25-ci düzəliş vasitəsilə Kabineti tərəfindən vəzifəsindən kənarlaşdırıla bilər - eyni düzəliş 2021-ci il 6 yanvar qiyamından sonra o vaxtkı Prezident Donald Tramp üçün tez-tez müzakirə olunurdu, lakin nəticədə tətbiq edilmədi - əgər onlar hiss edərlərsə ki, o, artıq xidmət edə bilmir. İndiyə qədər heç bir kabinet rəsmisi bunu göstərməyib.
Bəs növbəti Demokrat namizədi kim olacaq?
Co Baydenin vitse-prezident Kamala Harrisə verdiyi dəstək ona namizədlik uğrunda mübarizədə böyük üstünlük verir, lakin bu, qəti qələbə demək deyil. Bayden Demokratik ilkin seçkilərdə yalnız nominal müxalifətlə üzləşdi və demək olar ki, hər yarışda qalib gəldi, lakin o, hələ partiyanın rəsmi namizədi deyildi və təkbaşına qərar qəbul edə bilməz.
Ümumiyyətlə, amerikalılar ilkin seçkilərdə səs verərkən birbaşa namizədə səs vermirlər, əksinə, nəticədə nümayəndələri partiyanın milli konvensiyasına göndərəcək prosesi başladırlar. Həmin nümayəndələr rəsmi olaraq namizədi seçənlərdir - və Demokratların qurultayı hələ baş verməyib.
ABŞ-dakı Demokratik Partiyanın ali idarəetmə orqanı olan Demokratik Milli Komitə (Democratic National Committee, DNC) 19-22 avqustda Çikaqoda qurultay keçirməyi planlaşdırılır - baxmayaraq ki, partiya liderləri namizədi ayın əvvəlində elan etmək üçün "virtual" səsvermə keçirməyi nəzərdən keçirirdilər. DNC indi planını həyata keçirmək istəyib-istəmədiyinə qərar verməlidir.
Baydenə ayrılmış təxminən 3,800 nümayəndənin hamısı indi sərbəst agent olublar. Baydenin dəstəyinə baxmayaraq, ona sadiq olan nümayəndələr, Demokratik Milli Komitənin qaydalarına görə, onun rəhbərliyini izləmək və onun seçdiyi varisə dəstək vermək məcburiyyətində deyillər.
Namizədlik uğrunda kimlər mübarizə apara bilər?
Adının namizədlik üçün irəli sürülməsi üçün kifayət qədər imza toplaya bilən hər kəs. Namizədlər ən azı 300, lakin ən çox 600 nümayəndədən imza toplamalıdır - və nümayəndələr yalnız bir namizədin ərizəsini imzalaya bilərlər. Əlavə olaraq, namizəd müəyyən bir əyalətdən 50-dən çox nümayəndə təqdim edə bilməz - bu, bütün namizədlərin geniş ölkə dəstəyini qazanmasını təmin etmək üçün bir müddəadır.
Təxminən 4700 nümayəndə var, mümkün namizədlərin sayını təxminən 15-ə qədər məhdudlaşdırır. Lakin funksional olaraq daha az olacaq: qarışıq namizədlik səsverməsindən qaçmaq üçün təzyiq böyük olacaq.
.jpg)
Nümayəndələr kimlərdir və səsvermə necə aparılır?
4700 qurultay nümayəndəsindən təxminən 4000-i bu ilki prezident seçkilərinin nəticələrinə görə verilmiş "sadiq" nümayəndələrdir. The Green Papers saytına görə, Bayden onların təxminən 95 faizini qazanıb.
Daha təxminən 750 "avtomatik" nümayəndə var - əvvəllər "supernümayəndələr" kimi tanınan qrup. Onlar seçilmiş məmurlar, partiya liderləri və keçmiş nüfuzlu şəxslərdir, məsələn, keçmiş prezidentlər (Barak Obama, Bill Klinton və Cimmi Karter) və keçmiş DNC sədrləri.
2016-cı il kampaniyasından sonra bu "avtomatik" nümayəndələr ilk turda səsvermədə rollarından məhrum edildilər və yalnız birinci turda heç bir namizəd əksəriyyət qazanmırsa, ya da 2020-ci ildə olduğu kimi, bu qayda ləğv edildikdə namizəd üçün sonrakı turlarda səs verə bilərlər. Bayden sadiq nümayəndələrin əksəriyyətinin dəstəyinə malik idi.
Bayden kampaniyasını bitirdikdən sonra DNC-nin bu planla davam edib-etməyəcəyi ilə bağlı suallar var. Əgər səsvermə konvensiya meydançasında baş tutarsa, DNC qaydaları birinci turdan əvvəl sertifikatlaşdırılmış hər bir namizəd üçün 20 dəqiqəlik nominasiyon çıxışları təmin edir.
Əgər heç bir namizəd birinci səsvermədə əksəriyyət səsi qazana bilməsə, avtomatik nümayəndələr ikinci tur səsverməyə qoşulurlar və səsvermə davam edir, ta ki, əksəriyyət nümayəndələr müəyyən bir namizədə səs verənə qədər.
DNC qaydalarına görə, həmin namizəd rəsmi olaraq "qəbul çıxışı bitdikdən sonra" namizəd olur.
Vitse-prezident namizədi necə olacaq?
Funksional olaraq, prezident namizədi öz müavini seçir. Lakin yenə də DNC prosesi mövcuddur və bu, əsas fərqlə prezident namizədlik proseduruna eynidir: Avtomatik nümayəndələr ilk turda səs verə bilirlər.
Baydenin kampaniya infrastrukturu və seçkiqabağı təşviqatla təbliğat üçün yığılmış pul necə olacaq?
İyun ayının sonuna olan məlumata görə, Baydenin kampaniyasında bankda 96 milyon dollar və ölkə üzrə işçilər və sahə ofisləri var idi. Bu, böyük bir infrastruktur... indi kimə çatacaq?
Bu böyük maliyyə seçkiləri dövründə bilet dəyişikliyi üçün əsl presedent yoxdur. Lakin bir çox kampaniya maliyyə mütəxəssisləri iddia edirlər ki, Harris biletdə qaldıqca - potensial olaraq prezident namizədi, həm də yenidən vitse-prezident namizədi olarsa - o, həmin bank hesabını asanlıqla idarə edə bilər. Axı, pul təkcə prezident üçün deyil, hər ikisi üçün qeydiyyatdan keçmiş Bayden-Harris komitəsinə verilib.
Bu baxış ümumiyyətlə qəbul edilmir. Çarli Spays - bu ilin əvvəlində Respublika Milli Komitəsinin baş məsləhətçisi vəzifəsində qısa müddət işləyən, lakin Tramp və onun müttəfiqləri tərəfindən qovulduğu bildirilən tanınmış Respublikaçı seçki vəkili - Wall Street Journal qəzetindəki məqalədə Kamala Harrisin həmin pulu almağa haqqı olmadığını, birinin bu dəyişikliyi məhkəmədə bloklamağa çalışacağını iddia etdi.
Kampaniyalar da müvafiq partiya komitələrinə məhdudiyyətsiz köçürmələr edə bilər, buna görə də ən təmiz nəticə - xüsusən də Harris biletdə olmasa - Baydenin kampaniyasının pulunu Demokratik Milli Komitəyə verməsi olardı, bu isə həmin pulu qarşıdakı seçkilər üçün xərcləyə bilər.
Lakin bütün bunlar misilsiz sahələrdir.
Bu daha əvvəl olubmu?
Ən müasir prezidentlər ikinci müddət üçün namizədliyini irəli sürüb - Linden Conson bunun diqqətəlayiq istisnasıdır. Conson prezident Con Kennedinin müddətinin qalan hissəsini götürdükdən və 1964-cü ildə tam müddətə seçildikdən sonra, 1968-ci ildə yenidən namizəd olmaq istəyirdi.
Lakin o, populyar olmayan Vyetnam müharibəsi ilə geri çəkildi və yalnız Nyu-Hempşirdəki ilkin seçkilərində qələbə qazandı. Zəifləmiş Conson - anti-müharibə Yucin MakKarti və Robert Kennedinin gecikmiş girişi ilə üzləşdi - 1968-ci ilin martında şok olmuş millətə partiyasının prezidentliyə namizədliyini irəli sürməyəcəyini elan etdi.
Qısa müddət sonra onun vitse-prezidenti Hubert Hampfri öz kampaniyasına başladı. Kennedinin qətli yarışın dinamikasını dəyişdi və Hampfri Çikaqoda keçirilən qurultayda birinci səsvermədə namizəd oldu. Bu qurultay Vyetnam müharibəsi və partiya platforması üzərində mübahisələr zamanı zorakılıqlara çevrildi.
Hampfri noyabr ayında Richard Nixona məğlub oldu.
Co Baydenin biletdən çıxmasını istəyən demək olar ki, heç bir demokrat onu erkən istefa verməyə dəvət etməyib.
Baxmayaraq ki, Konqresdəki bəzi respublikaçılar bu ehtimalı irəli sürüblər.
Elçin Alıoğlu
Milli.Az