Mədəniyyət

"Sənin üçün darıxmışam..." - FOTO

27 Avqust 2015 12:14
19 Şərh     Baxış: 3 505
VTB-də MİNİMAL FAİZ DƏRƏCƏSİ İLƏ NAĞD KREDİT 10.49%-dən

Həyatda elə şəxsiyətlərə rast gəlinir ki, onlar öz əqidələri, yaradıcılığı, yaşayış tərziləri ilə cəmiyyətdə vətəndaşların həyəta və ətraf aləmə olan baxışlarının formalaşmasına təsir edir. Onların arasında ən çox maraq yaradanlar isə mümkün qədər kölgədə qalmaq istəyənlərdi. Elə insanların biri də Seyfəddin Dağlıdır (Əliağa oğlu Abbasov). 

Milli.Az anspress-ə istinadən bildirir ki, bu gün yazıçı Seyfəddin Dağlının doğum günüdür. 

Seyfəddin Dağlı bir müddət "Kоmmunist" və "Оrdu" qəzetlərində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb. Dövlət Radiо Kоmitəsində baş redaktоr (1956-1959), sоnra Bakı Telestudiyasının direktоru və sədr müavini vəzifələrini icra edib. Uzun müddət "Kirpi" jurnalının baş redaktоru оlub. 
"Azərbaycanfilm" kinоstudiyasında ssenari redkоllegiyasının üzvü, "Yazıçı" nəşriyyatında redaktоr vəzifəsində çalışıb.

1948-ci ildə "Dəniz kəşfiyyatçısı" adlı kitabı nəşr edilib. "Adı sənin, dadı mənim", "Aydınlığa dоğru", "Mənziliniz mübarək", "Təzə gəlin", "Kölgələr pıçıldaşır" pyesləri, "Bahar оğlu", "Məşəl", "Kəcil qapısı", "Sabiqlər" və sair kitabları geniş охucu kütləsinin rəğbətini qazanıb. 

Seyfəddin Dağlının dünyaya gəlməsindən 94 il keçməsi münasibəti ilə həyat yoldaşı Gülarə Cabbarlının onun haqqında xatirələrini oxucularımıza təqdim edirik (tam versiya ilə ANS Şirkətlər qrupu məhsulu olan "El" jurnalın 2006-ci ilin 44-cü nəşrində tanış olmaq mümkündür) : 

"Seyfəddin 1921-ci ilin 27 avqustunda Xızıda dünyaya göz açıb. O, 13 günlük olanda anası Qəmər vəfat edib. Kənddə hansı qadının balaca uşağı varmışsa, körpəni aparırmışlar onun yanına ki, süd versin. Seyfəddinin atası Əlağa Abbasov dövlət qulluqçusu olub, müxtəlif rayonlara işləməyə göndərilib. Elə buna görə də uşaq ata-babası Bəhlul kişinin ümidinə qalıb. Bir müddət sonra Seyfəddinin atası mənim əmim qızı ilə ailə qurub. Balaca Seyfəddini yenə əvvəlki kimi babası saxlayıb. Bəhlul kişi savadsız adam idi. Amma xeyirxah, əliaçıq, səxavətli olmasıyla özünə hörmət qazanmışdı. Seyfəddin hələ kiçik ikən ailəsi ilə birgə Bakıya köçüb. Orta məktəbi də elə bu şəhərdə oxuyub.

Seyfəddin gözünü açıb babasını görmüşdü. Ona həddindən artıq bağlanmışdı. Ancaq taleyi babasını da ona çox gördü. Seyfəddin uşaq ikən Bəhlul kişi dünyasını dəyişdi. O, atasıgillə yaşamağa başladı. Atasının ikinci evlilikdən beş uşağı dünyaya gəlmişdi: iki oğlan, üç qız. Analığı Seyfəddinlə pis rəftar etmirdi. Amma hər halda, heç kim doğma ananın yerini verə bilmir. Seyfəddinin xasiyyətində də elə əvvəldən incimək, acıq eləmək vardı. O, mənim atamın - yazıçı Cəfər Cabbarlının xətrini çox istəyər, ona inanardı. Ona görə də uşaqlıqda hərdən acıq eləyəndə bizə gələrdi. Atam da onu əzizləyərdi. "Nə olub? İncidiblər səni? Gəl qal bizdə, mənim oğlum ol". Çox-çox illər ötəndən, biz ailə qurandan sonra, Seyfəddin tez-tez o günləri yada salar, zarafat edərdi. "O vaxt Cəfər əmi mənə deyirdi ki, gəl qal bizdə. Elə o vaxtdan səni mənə vermək istəyirmiş". Seyfəddin məndən doqquz yaş böyük idi. Atamın sağlığında bizə gələndə həmişə mənimlə oynayarmış.

Atamın gənc yaşında dünyasını dəyişməsi on üç yaşlı Seyfəddinə də böyük dərd oldu. Onu çox sevən, qayğıyla yanaşan insanlardan birini də itirmişdi. Atamdan sonra bizə əvvəlki kimi tez-tez gəlmirdi. Başı dərslərinə qarışmışdı. Orta məktəbi bitirib, əvvəlcə texnikumda təhsil aldı. Elə əmək fəaliyyətinə də tələbə ikən başladı. İlk iş yeri "Kommunist" qəzetinin redaksiyası oldu. İllər keçdikcə, həmin qəzetdə məsul katib işlədi. Bədii yaradıcılığa isə, orta məktəbdə oxuduğu illərdə başlamışdı. 1941-ci ildən 1956-cı ilədək hərbi xidmətdə oldu. Həmin illərdə "Ordu" qəzetində ədəbi işçi, "Diviziya" qəzetində redaktor işlədi. Sovet ordusunun tərkibində İrana getdi. Sonra Moskvada Hərbi Akademiyaya qəbul olundu. O vaxt artıq mən də tələbəydim. Universitetdə oxuyurdum.

Bir gün anam işdən qəribə əhvalla qayıtdı. Sözlü adama oxşayırdı. Sən demə, o günədək Seyfəddin dönə-dönə anamın direktoru olduğu Teatr Muzeyinə gedib Seyfəddin özümə heç bir söz deməmiş, fikrimi öyrənməmiş, anama elçiliyimi eləyib: "İstəyirəm, Gülarənin taleyini mənim taleyimlə bağlayasan". Anam onun xətrini çox istəyirdi. Bu izdivac da ürəyincəydi. Seyfəddinin özünə də "Mən qızımı sənə verərəm", - deyib. - "Ancaq gərək əvvəlcə Gülarənin özüylə danışasan. Onun fikrini öyrənəsən, biləsən, səninlə ailə qurmağa razıdır, ya yox". Anam mənə "Seyfəddin səni görmək istəyir" deyəndə, utandım.

- Yox. Yəqin, bizim ailə qurmağımızı sən istəmisən, ona demisən...
- Nə danışırsan? Neçə dəfə iş yerimə gəlib, səni məndən istəyib. Sabah dərsdən sonra məktəbinizin yaxınlığındakı poçtun qabağında səni gözləyəcək.
- Yaxşı...

O vaxta qədər Seyfəddinin məni sevdiyini, mənimlə ailə qurmaq istədiyini bilmirdim. Bir dəfə də olsun, bu barədə danışmamışdı. Mən də ürəyimi dindirib, ondan Seyfəddinə olan hisslərimin mənasını soruşmamışdım. Ancaq onu görəndə həmişə nədənsə uşaq kimi utanırdım.
Səhəri gün universitetdə Mircəlal Paşayev bizdən zaçot götürməliydi. Zaçotu verdik. Məktəbdən rəfiqəm Zeynəblə çıxdım. O bizə gedəcəkdi. Birlikdə imtahana hazırlaşmalıydıq. Poçtun binasına yaxınlaşdıq. Ətrafa baxmağa utanırdım. Zeynəbə dedim:

- Mən baxmıram, poçtun yanında hərbigeyimli oğlan görsən, mənə de.
- Hə, orada hərbipaltarlı oğlan dayanıb.
Seyfəddin də bizi görmüşdü. Zeynəb mənə xəbər verdi:
- Gəlir.
- Sən get bizə. Mən də bir azdan gələrəm.

Zeynəb ayrıldı məndən. Seyfəddin yaxınlaşdı. Sabir bağıyla üzüaşağı gedirdik. İkimiz də susurduq. Zevin (indiki Əziz Əliyev - red.) küçəsinə tərəf enəndə o, sözə başladı:

- Gülarə, yəqin bilirsən. Anan demiş olar. İstəyirəm, səninlə ailə həyatı qurum. Bilmək istəyirəm, mənə gələrsən?
- Mən bilmirəm, anam bilər.
Neçə dəfə soruşdu: "Mənimlə ailə qurmağa razısanmı?". Cavabım "Anam bilər", - oldu. Seyfəddin cavabımdan düzgün nəticə çıxardı:
- Yəqin, "anam bilər" o deməkdir ki, razılığın var.
Dinmədim. Seyfəddin rahat nəfəs ala bilərdi. Razılığımı bu cür olsa da, almışdı. Ona görə də adətinə rəğmən zarafata keçdi:
- Gülarə, biz ailə qurmaq istəyirik axı. Mənim bir-iki xırda eybim var. İstəyirəm, onları deyim, biləsən.
Maraqlandım. Nə eyib? Biz ki bir-birimizi uşaqlıqdan tanıyırıq, mən heç vaxt onda bir eyib olduğunu nə görmüşdüm, nə də eşitmişdim. Təəccüblə Seyfəddinə baxdım. O, ciddi tərzdə "eybini" dedi:
- Mən yatanda bir balaca xoruldayıram.
Gülmək məni tutdu. Özümü birtəhər ələ alıb, ciddi saxlayırdım. 

Gecə saat birin yarısı olardı. Qapımız döyüldü. Gedib açdılar. Seyfəddinin atası, əmisi, bir də dostu, "Kommunist" qəzetinin redaktoru İsrafil Nəzərov qapıda dayanmışdılar. Hamımız heyrətlənmişdik. Gecənin bu vaxtı da elçi göndərərlər? Anamla qardaşım Aydın gələnləri içəri dəvət etdilər. Rəfiqəm içəridə gedən söhbəti eşitmək istəyirdi. Qulağını qapıya söykəyib danışılanlara qulaq asırdı. Bu elçilik məni Zeynəbdən çox maraqlandırırdı. Amma qapıya yaxınlaşa bilmirdim, ehtiyat edirdim ki, bilərlər. 

Bizim evlənməyimiz belə oldu. Hər ikimiz tələbəydik. Ona görə də 1953-cü ildə, mən universiteti bitirəndən sonra toy etdik. Üç gün sonra Moskvaya getdik. Seyfəddin orada ev tutmuşdu.

Akademiyanın əlaçı tələbələrindən olan Seyfəddinin güclü hafizəsi vardı, Bakıda, Azərbaycan dilində təhsil almışdı. Amma Moskvada bu, qətiyyən hiss olunmurdu. Qruplarındakı, hətta rus millətindən olan tələbə yoldaşları da ondan köçürürdülər.

Ana olmağa hazırlaşırdım. Seyfəddin məni Bakıya yola saldı. Bir müddət sonra oğlumuz oldu. Seyfəddin əvvəldən demişdi ki, oğlumuz olsa, ona məni boya-başa çatdıran babamın - Bəhlulun adını verəcəyəm. O öz əhdini yerinə yetirdi.

Seyfəddin Moskvada təhsilini başa vurub Bakıya qayıtdı. Həm jurnalistlik edir, həm də yaradıcılıqla məşğul olurdu. İllər keçdikcə ailəmizdə uşaqların sayı artdı. İkinci övladımıza atamın ədəbi qəhrəmanlarından birinin - Altayın adını qoyduq. Qızımız dünyaya gələndə isə Seyfəddin çoxdankı arzusunu yerinə yetirdi. Anası Qəmərin adını körpəyə verdi.

O, 1956-1959-cu illərdə Dövlət Radio Komitəsində baş redaktor, sonralar isə "Bakı" telestudiyasının direktoru və sədr müavini vəzifələrində işlədi. Seyfəddinin jurnalistlik fəaliyyətinin böyük bir hissəsi "Kirpi" jurnalıyla bağlı oldu. Həmin dərgidə o, uzun illər baş redaktor oldu.

Gərgin iş gününün sonunda evə yorğun-arğın dönərdi. Saat 5-də gələr, yeməyini yeyib: "Məni üç saatdan sonra oyadarsınız", - deyərdi. Evimizdə hər kəs bu qaydanı bilir, ona uyğun hərəkət edirdi. Saat 8-də yuxudan durar, iş otağına keçərdi. Bu üç saat Seyfəddinə yorğunluğunu canından çıxarıb daha böyük enerji, həvəslə yazı masasının arxasına keçməsi, gecə saat 3-4-ə, bəzən lap səhərədək işləməsi üçün kifayət idi.

Həmişə ailəsini düşünərdi. Hər yay birlikdə müxtəlif yerlərə dincəlməyə gedərdik. Riqada, Sankt-Peterburqda, Volqaboyu şəhərlərdə keçirdiyimiz o günlər ömrümüzün ən şirin günləridir.

Seyfəddin Cənubi Azərbaycan həyatından bəhs edən "Kəcil qapısı", atama həsr etdiyi "Bahar oğlu" kimi əsərlərin də müəllifidir. Amma o daha çox satirik əsərlər yazardı. Bu janr onun ruhuna uyğun idi. Məqalələrində, satirik hekayələrində, novellalarında gördüyü nöqsanları tənqid edirdi. Elə onun əsərlərini də bəzən tənqid edənlər tapılırdı. Buna görə kimsədən incimirdi. Deyib-gülməyi, maraqlı söhbətlər etməyi çox xoşlayırdı. Amma kənardan baxanlara elə gələrdi ki, bu adam hələm-hələm gülməz. Görkəmi çox ciddi, zəhmli idi. Elə xarakterində də ciddilik vardı. Ancaq danışmağa başlayanda özünü gülməkdən saxlaya bilmirdin. 

Seyfəddinin ədəbi qəhrəmanlarının hər biri həyatdan götürülüb. Onları görmək, tanımaq üçün hər kəsin öz ətrafına diqqətlə baxması lazımdır. Onun tənqid obyektləri "Kirpi" jurnalında dərc etdirdiyi yazılarda konkretləşirdi. Əlbəttə, bunlar Seyfəddinə bəzən başağrısı da gətirirdi. Amma onu tutduğu yoldan çəkindirmək mümkün deyildi.

Rüşvətə çox pis baxardı. Kiminsə yanında gözükölgəli olmağı öz mənliyinə yaraşdırmazdı. Həmişə bizə deyirdi: "Gecə saat üçdə də qapımı döysələr, gedib ürəyirahat açacağam. Ona görə ki, heç kimin yanında nə dilim qısadır, nə də gözüm kölgəlidir. Mən heç vaxt bir kimsədən pul götürməmişəm. Yalnız öz zəhmətimin haqqını yemişəm". Çox məsuliyyətli adam idi. Bir işi öhdəsinə götürübsə, onu mütləq görməli idi. Yorulmaq nə olduğunu bilməzdi. Bir yandan evin qayğıları, bir yandan da redaksiyadakı işləri, bədii yaradıcılığı. 

Ona üz tutanları yanından naümid qaytarmazdı. Əlindən gələn qədər hamıya yaxşılıq edirdi. Amma bunun müqabilində ayağının altını qazanlar oldu. Halbuki o adamların yolunda əziyyətlər çəkmişdi, onların da işini görmüşdü. Yaxşılığının əvəzində pislik, namərdlik görmək insana ağır zərbə olur. Nə qədər çalışırsan əhəmiyyət verməyəsən, ürəyinə salmayasan, mümkün olmur. Seyfəddinə də gördüyü naqisliklər pis təsir edirdi. Həmişə əsl kişiyə xas olan xüsusiyyətləri öz daxilində, davranışında, insanlara münasibətində qoruyub saxladı. Seyfəddin kiməsə arxadan zərbə vurmağı heç ağlına da gətirməzdi. Amma naxələflər tapıldı. Seyfəddin işdən çıxdı. 1980-ci ilin mayından ömrünün sonunadək "Yazıçı" nəşriyyatında redaktor işlədi. Aldığı könül yarası izsiz ötüşmədi. Son vaxtlar ürəyi çox ağrıyırdı. Təzyiqinin yüksəlməsindən şikayətlənirdi. İndi bir zamanlar ona naxələflik edənlərin adlarını çəkmək istəmirəm. O adamın Seyfəddinə qarşı etdiklərinə tənqid demək olmazdı. Onun ayağının altını qazırdı. O adam sonradan Seyfəddindən gördüyü o qədər yaxşılığın müqabilində belə iş tutduğuna görə özü də vicdan əzabı çəkirdi.

1983-cü il idi. Yanvarın 16-da Qəməri doğum evinə apardıq. Seyfəddin onun oğlu olduğunu eşidəndə çox sevindi. Amma vəziyyəti yaxşı deyildi. Yanında oturmuşdum. Səhərə yaxın mənə dedi ki, get yat. Razı olmadım. Təkid etdi. Gedib yatağa uzandım. Demə, özü oyaq qalıb. Ağrıları daha da güclənib. Məni oyatmağa qıymayıb. Səhər saat 7-də oyanıb Seyfəddin yatan otağa keçdim. Gördüm, əhvalı çox pisdir. O gün - yanvarın 18-i qardaşım Aydın gəlməli idi. Seyfəddini "leçkomissiya"ya aparacaqdıq. Orada xəstəxanada yatmağa razılıq vermişdi. Yenə yazacaqları barədə düşünürdü. Xəstəxanada "Şirin duz" adlı əsərinin üzərində işləmək istəyirdi.

Əl-üzünü yuyanda ürək ağrıları şiddətləndi. Onda Vaqif küçəsində yaşayırdıq. Nəriman Həsənzadəgillə qonşuyduq. Xətrimizi çox istəyirdilər. Cəld onlara qaçdım.
Həyəcanla qapını döydüm. Bizə gəldilər. "Təcili yardım" xeyli vaxtdan sonra gəlib çıxdı. Onda Seyfəddin özündə deyildi.

Onun ölümü mənim üçün qəflətən oldu. Həmin günlərdə qəfil üzləşdiyimiz dərddən çox sarsılmışdıq. Qəmər də xəstəxanada ürəyini yeyirmiş. Ona düz, bir ay Seyfəddinin vəfat etdiyini bildirmədik. Deyirdik, xəstəxanada yatır, özünü yaxşı hiss etmir. Axır ki, həqiqəti öyrəndi.
Seyfəddin "Şirin duz" əsərini 1950-ci illərdə başlamışdı yazmağa. Müxtəlif vaxtlarda hissə-hissə qələmə almışdı. Əsər əlyazmalar formasındaydı. Seyfəddin xəstəxanada onun üzünü köçürəcəkdi. Bir ağ vərəqin üstündə "Şirin duz" yazmışdı. 
Amma "Şirin duz"un nəşrini görmək ona qismət olmadı. Seyfəddinsiz bu işi görmək çətin olacaqdı. Çünki bir sıra yazıçılar, şairlər kimi Seyfəddinin də əlyazmalarından baş çıxarmaq, onların üzünü köçürmək asan məsələ deyil. Yaxşı ki, Qəmər bunu bacardı. O hələ institutda oxuyanda həmişə atasına kömək edər, onun yazdıqlarını evimizdəki makınada köçürərdi. Əvvəllər gileylənərdi ki, heç nə anlamıram. Hansı səhifədən sonra hansının gəldiyini, düzəlişlərin, korrektələrin yerini müəyyənləşdirə bilmirdi. Ancaq makinada yaza-yaza atasının xəttinə, düzəlişlərinə alışdı. Seyfəddin özü də buna görə həmişə Qəməri tərifləyirdi: "Heç redaksiyada katibə mənim əlyazmalarımın dilini sənin kimi bilmir", - deyirdi.

Atasının vəfatından üç-dörd ay sonra Qəmər "Şirin duz"u köçürməyə başladı. Çox çalışdı. Ancaq Seyfəddinin "Şirin duz"u çap etdirmək istəyi Qəmərin sayəsində həyata keçdi.

Biz bir-birimizi çox istəyirdik. Bilmirəm, bəlkə elə buna görə mən onun xarakterində, davranışında heç bir nöqsan görmürdüm. Seyfəddinin xasiyyətindəki bütün cəhətlər, onun yaxşısı da, pisi də mənim üçün xoş idi.

Tez-tez onlu günlərimin ayrı-ayrı xatirələri canlanır gözümün önündə. Hərdən elə bilirəm ki, elə o çağlardayam. Yadıma salıram o günləri, istər-istəməz üzümdə təbəssüm görünür.

Sonra nə qədər ağır da olsa, gerçək həyatımıza dönürəm. Onun üçün elə darıxıram ki. Hərdən mənə qəribə gəlir . İllər necə gəlib-keçdi, nə tez ayrılığımız bu yaşa yetdi?"

Milli.Az

Məqaləyə dair fotomateriallar:

Azernews Newspaper

XƏBƏR LENTİ

Copyright © 2024 Milli.Az

Saytdakı materialların istifadəsi zamanı istinad edilməsi vacibdir. Məlumat
internet səhifələrində istifadə edildikdə hiperlink vasitəsi ilə istinad mütləqdir.